He lālā kākou no ke kumu ho‘okahi, a na Eddie ‘Aikau i ho‘oulu i kēia kumu ma ke ‘ano he lamalama ahi e alaka‘i ai iā kākou a pau ma kāna mau hana ‘o ke kīa‘i a me ka molia. Nāna nō ho‘i i a‘o a ake i ka ‘ike ku‘una ko‘iko‘i o Kanaloa me ka hahai pū ‘ana i nā hana a kūpuna mā i kīpaepae aku ai nō i kahawai e holo ai kākou mai ka mole o uka ā i kai. A ua ka‘a pū mai kona ‘ike ‘āwe‘awe‘a ‘ia i kēia moana nei i piha i nā i‘a e holo ana i ke kai mōliaola o ke au nei. Akā nāna i alaka‘i a a‘oa‘o mai iā kākou me ka wiwo‘ole a me ka mākaukau e mōlia aku ai i kō kākou mau ola e paio a e kūpa‘a ai i kēia wā kūpiliki‘i. ‘O au nō ‘o Lele he kama e paio pū nei me ku‘u wahi ‘ohana i pa‘ana‘au ko kākou wahi ‘ōlelo Makuahine makamae iā kākou pā kahi a pau o ko Hawai‘i nei po‘e. Ma ia ‘ōlelo ‘ana, he mana‘o lana ko‘u e ‘a‘apo piha ai ‘oukou i ke ko‘iko‘i o ua ‘ōlelo a me ua me‘e nui lā ‘o Eddie ‘Aikau ia‘u. He kuana‘ike ‘oko‘a ko kēia pepa a he pepa ia e wehewehe ana i ko‘u ‘ano o ke kuana‘ike Hawai‘i maoli. ‘O ko māua ‘o Eddie ‘Aikau kuana‘ike nō ho‘i i ake nui ‘ia. Mahalo!

Eddie ‘Aikau

Akua Nō Kona ‘Ike

“Kū Pākū Ka Pali O Nīhoa I Ka Makani”

I kēia au nei, he nohona kūpiliki‘i, he au pupupu, he au maulua, a he au nele ho‘i, he pono ka maka loi a me ke kaulona i ke ‘ano o ka po‘e, a me ka nohona o ka po‘e. ‘O kēia pae ‘āina kekahi o nā pae ‘āina e noho nui ‘ia e nā malihini o ka ‘āina ‘ē. ‘O ka po‘e Hawai‘i, he po‘e loko ‘olu a waipahē nō ho‘i, a pēlā pū kō Eddie ‘Aikau na‘au ‘ōiwi. Ho‘oholo ‘o Eddie ‘Aikau e mōlia i kona ola e kūpale ai i ka po‘e e la‘i ai kō lākou nohona. He mea waiwai nui kona ‘ohana, ka lāhui, ke kai a me ka po‘e kānaka iā Eddie ‘Aikau. Nāna nō i pūlama a ho‘oheno i ia mau mea waiwai. Ma ia ‘ano o ka ‘ōlelo ‘ana, na ia kanaka i mālama i ke ola o kānaka ma kāna hana ‘o ke kia‘i ola ‘ana, ka he‘enalu ‘ana, a ‘o ka mōliaola ‘ana nō ho‘i. Inā nō ‘o Eddie ‘Aikau i ‘ike i kēia ‘ano o ka noho ‘ana o ka po‘e kuewa, inā nō ua minamina kona na‘au i ke ‘ano o ka noho ‘ana o lākou ma ke ala nui ‘oiai ‘a‘ole kēlā ‘ano nohona he nohona kūola. Na Eddie ‘Aikau nō i mālama i kona mau kuleana no ka pono o Hawai‘i, a ‘a‘ohe ona pilikia i ke kōkua ‘ana i nā kānaka like ‘ole e noho ana ma ‘ane‘i. Mana‘o au, e nui ana nō kāna mau hana e pono ai kēia pilikia ‘o ka nohona home ‘ole, inā nō ‘o ia e ola nei i kēia wā.

Na nā kūpuna i ho‘oulu a hō‘īnana nō ho‘i iā Eddie ‘Aikau a keu ho‘i kona aloha i ka lāhui Hawai‘i. Na Eddie ‘Aikau i kōkua i kona po‘e ma o ka ho‘okō ‘ana aku i kona mau kuleana a pau no kona ‘ohana a me kona po‘e lāhui. Ma kona kia‘i ola ‘ana, ua ho‘okō aku nō ‘o ia i kona kuleana nohona kanaka ma o ka mālama ‘ana i ke ola o nā kānaka. Ua mālama pū ‘o ia i kona kuleana pili ‘uhane ma o ka ‘ike a me nā loina o ke kai a me kō kākou akua ‘o Kanaloa. Ma hope iho, ua hui nā kuleana ‘elua ma kona mālama ‘ana i ka po‘e i waiwai iā ia ma ka wa‘a ‘o Hōkūle‘a.

Mai iō kikilo mai, ua aloha nui kō kākou po‘e kupuna i kā kākou ‘ōlelo, ka ‘āina a me ka ‘ohana. Ma kekahi ka‘ao Hawai’i i kapa ‘ia ‘o Ke Kumu ‘Ulu, he mo‘olelo kēia no Kū a me kona ‘ohana. I ke au i kūnewa akula, he wā wī nō ia no kō Kū ‘ohana, a ma muli o kēlā ‘ano wā wī, ua mōlia ‘o ia i kona ola i nā akua no ke ola a me ka pono o kō Kū ‘ohana a me kona kaiāulu. Pēlā i loa‘a iā kākou ke kumu ‘ulu. ‘Ike ‘ia ke ‘ano o ka ho‘opili kupuna i loko o Eddie ‘Aikau. Akā, ‘a‘ole kēlā o kō Eddie kuleana wale nō, no ka mea na nā pulapula, na kākou a pau ho‘i e ho‘opili a hahai i ke ala i kīpaepae ‘ia no kākou e nā kūpuna a me Eddie ‘Aikau. ‘A‘ole kākou e hā‘awi pio, no laila e paio kākou e like pū nō me kō Eddie ‘Aikau.

Ua nui nō ho‘i nā kuleana a Eddie ‘Aikau i ho‘okō ai no ka lāhui a me kona ‘ohana, nāna i mōlia aku i kona ola no ka pono o kēia po‘e ko‘iko‘i. Ma kona wā ‘ōpio, ‘a‘ole ‘o ia i puka kula, akā ua hana nō ‘o ia ma kekahi ‘oihana hala kahiki e loa‘a ai ke kālā i kona ‘ohana. He mea kēlā e hō‘ike aku ai i ka po‘e kuewa i ke ‘ano o ka ‘auamo kuleana, no ka mea no kekahi ‘a‘ole lawa ke kālā, kīpaku ‘ia mai ka hale aku, a ha‘alele ‘ia e ka ‘ohana kekahi. Akā makemake au e mālama i ko‘u kuleana ma o ka ho‘olālā ‘ana i kekahi hanana e hele aku ai a e ‘īnana ai ka po‘e home ‘ole i kekahi wahi e hā‘awi ai i nā pono like ‘ole no ke ola o ka po‘e lehulehu. He hanana kēia e kōkua ai a e ho‘omaka ai i kekahi nohona hou no kēia ‘ano po‘e e kūola ai kō lākou noho ‘ana.

Ma waena o nā pilikia he nui e loa‘a mai nei ma Hawai‘i, a hiki iā kākou a pau ke kōkua aku i nā kānaka a pau e like ho‘i me Eddie ‘Aikau. Ua ho‘okō piha ‘o Eddie i kona mau kuleana me ka paulele aku a me ke kūlia nō i kāna mau hana a pau. A ma o ka mālama ‘ana i ia mau loina e ka‘a mai ai ka pōmaika‘i i nā kānaka Hawai‘i. Ma ko‘u ‘ohana, ho‘omana aku au i nā akua Hawai‘i. ‘A‘ole ‘o God. ‘O Kanaloa, ‘o Kāne a nui nō ho‘i nā akua Hawai‘i hou aku. Ma ia ‘ano o ka ho‘omana, ‘a‘ole ko‘u ‘ohana i a‘e aku i kekahi lula no ka hilina‘i piha ‘ana o ko‘u ‘ohana i ia mau akua. Ma kō Eddie ‘Aikau ola, ua hilina‘i aku ‘o ia iā Kanaloa no kāna hana ‘o ka he‘enalu, a me kona mālama ‘ia ‘ana e Kanaloa. ‘A‘ohe ona maka‘u i ka hana. E ho‘omau ana au i ka hilina‘i ‘ana iā Eddie ‘Aikau a me kō māua mau Akua Hawai‘i me ke komo piha aku i ka ho‘opili kupuna i ola maoli ka Hawai‘i.