Wahi a Edward Kanahele (1995), aia kekahi moʻolelo e pili ana i nā inoa wahi pana a pau a nāna i hoʻopuka i ka ʻōlelo, “storied places.” Na Samuel Elbert i hōʻike mai, ma kahi o 89% o nā inoa wahi ma Hawaiʻi he inoa ʻōlelo Hawaiʻi. No laila, kūpono ka hoʻāla ʻana i nā inoa wahi pana Hawaiʻi.
Inā hele ʻoe i Kapolei e ʻike ana ʻoe iā Puʻu Kapolei kāhi i noho ai ke kupuna o Kamapuaʻa, ʻo Kamaunuaniho.ʻAʻole kēlā puʻu ʻo Fort Barrette. He hale koa kahiko wale nō kēlā ma luna o ka puʻu. Nui nā moʻolelo e pili ana i kēia wahi o Puʻu Kapolei ʻoiai ʻo ia ke kū nei ma kāhi ʻalaneo. Ma “Hiʻiakaikapoliopele” he wahine kui lei ʻo Puʻukapolei lāua ʻo Nāwāhinekamaʻomaʻo.
Malia paha, ua kalaiwa ʻoe ma luna o Kualakai (Kualakaʻi) Parkway, he alanui hou ma ʻEwa. ʻO kaualakai (Aplysia dactylomela a i ʻole A. Juliana) he iʻa no ke kai ia a ʻo ia ka inoa ponoʻī o ka ʻili nona ʻo Hilo One (Nimitz Beach). Ma laila i ʻike ai ʻo Hiʻiakaikapoliopele i ka punawai ʻo Hoakalei. Ma laila hoʻi i ulu ai ʻelua kumu lehua a me nā pua lehua o ia mau kumu a Hiʻiaka i kui ai i lei nona. Ma loko o ia punawai ʻo Hoakalei i ʻike ai ʻo Hiʻiaka i ke aka o kona kaikuaʻana ʻo Kapo, ʻoiai aia ʻo Kapo ma Maui e oli ana iā ia. Na Kapo i kapa i ka inoa o Hoakalei ma kāna oli. Ola hou kēia inoa wahi pana ʻo Hoakalei ma kekahi mau wahi hou ma ʻEwa.
Mahalo i nā ʻAhahui Sivila Hawaiʻi i kā lākou hana e hoʻāla hou i nā inoa wahi pana o Oʻahu. Na ka ʻAhahui Sivila Hawaiʻi ʻo Kapolei i paipai i ka hoʻohana ʻana i nā inoa kūpono e like me Puʻu Kapolei ma kahi o Fort Barrette, Kalaeloa ma kahi o Barber’s Point, a me Kualakai ma kahi o Nimitz Beach. Na ka ʻAhahui Sivila Hawaiʻi ʻo Koʻolaupoko i kūkulu i nā māka ahupuaʻa ma Koʻolaupoko a ola hou nā inoa ʻo Hakipuʻu, Heʻeia, Kaʻalaea, Kahaluʻu, Kailua, Kāneohe, Kualoa, Waiāhole, Waiheʻe, Waikāne, a me Waimānalo.
No laila, he maikaʻi ka hoʻāla ʻana i nā inoa wahi pana Hawaiʻi. Ma Oʻahu hikina, ʻo Maunalua ka inoa pololei o Hawaiʻi Kai (pōkole no Kaiser). Ma Oʻahu komohana, ʻo Keawaʻula ka inoa pololei o Yokohama Bay. Ma Oʻahu ʻākau ʻo Kaʻōhao ka pololei, ʻaʻole ʻo Lanikai. A ma Oʻahu hema, ʻo Awalau o Puʻuloa ma kahi o Pearl Harbor ka mea kūpono. A, pehea ʻo Red Hill? ʻO ka pololei ka inoa wahi pana ʻo Kapūkakī nō hoʻi. E kāhea hou kākou i nā inoa wahi pana Hawaiʻi ma nā moku- puni a pau. Inā pēlā e ola hou nā moʻolelo a me ka ʻike o nā kūpuna. E ola nā inoa wahi pana!