Na Kekaianiani Irwin
E nā hoa hoʻōla ʻike a ʻōlelo Hawaiʻi mai kēlā peʻa a kēia peʻa o ko kākou pae ʻāina i aloha nui ʻia, aloha kākou! I ka mahina ʻōlelo Hawaiʻi o kēlā makahiki aku nei, ua hōʻike au i ka pala ʻana o kekahi mau hua o ko ka Hale Kuamoʻo pāhana ʻo Kūkulu Kumuhana i hoʻomaka i ka makahiki 2017. Aia ma ia moʻolelo ma Ka Wai Ola i helu papa ʻia ai nā hua like ʻole o ia pāhana.
Ua kō aku nei ʻo Kūkulu Kumuhana a ua māhuahua hoʻi: he 60,000 kope puke i paʻi ʻia a he 46 poʻoinoa ʻōlelo Hawaiʻi hou loa; he mau kino puke uila o kekahi mau puke a me nā “puke lohe” kahi e lohe ʻia ai nā leo wali ma ka haʻi moʻolelo, ka hīmeni, a me ke oli; he 23,700 kope pelaha ʻōlelo noʻeau (he 35 pelaha hou e kālele ana i ka nohona ʻohana a me ka ʻōlelo hoʻokāʻau); he 9 papa hoʻonui ʻike no nā ʻohana mai Puna paia ʻala a i Kekaha ʻāina hie i i ka leo Niʻihau; he 3 papa hoʻonui ʻike kumu i komo ʻia e 60 a ʻoi mau kumu kula kaiapuni; a he 17 mau ʻōpaʻa haʻawina i hoʻomohala ʻia e nā kumu; ʻo ia ihola kekahi o nā hua pala o ka pāhana.
He aha naʻe ka ʻāina momona i paʻa ai ka mole o ia māhuahua nui ʻana? He aloha ʻāina, he aloha ʻōlelo, he aloha ʻike kuamoʻo! Mai kinohi i ka lipo hoʻokumu honua a i ka wā ʻānō, he ala ka moʻomeheu i waele mau ʻia e kēlā hanauna kēia hanauna, he ala hoʻi i maʻa i ka hele nui ʻia. ʻO ia ihola kekahi kumuhana nui i kūkulu ʻia aʻe ma ka hoʻomohala ʻana i ka ʻOhina ʻIke ʻOihana, he 20 hou puke no ka poʻe ʻāwili ʻike kuamoʻo a me ka ʻōlelo Hawaiʻi ma nā ʻoihana o ke au nei. Ma ia mau puke, ua hoʻomālaʻe ʻia ke kuleana (papa M), nā hua o nā hana a nā mōʻī (papa 1), ka welo noelo (papa 2), a me ia mea he ʻonipaʻa i ka meheu (papa 3)
He pololei ʻiʻo nō kā Liholiho no ke ala i maʻa i ka hele ʻia: ʻaʻohe mea nāna e hōʻole i ia helena i kuluma i ka poʻe kupa o ka ʻāina. Ma waho ala o ka hua ʻana o kā mākou pāhana, ke popohe nei hoʻi ka mohala o nā pua kaiapuni a me ko lākou poʻe hoa hoʻoikaika like. Ua komo ʻia nā ʻoihana like ʻole e ia mau hanauna me he mau ʻoumuamua lā lākou e waele hou ana i nā ala ʻike, ʻōlelo, a kuanaʻike Hawaiʻi ma ʻō a ma ʻaneʻi o ka nohona kanaka.
Ua paʻa iā lākou ka manaʻo nui ma ka ʻōlelo panina o kekahi puke Kūkulu Kumuhana: “ʻAʻole na nā kūpuna wale nō ka waele ʻana i nā ala ʻike. Na kēlā me kēia hanauna pū aku hoʻi ka waele ʻana ma ka ʻimi noelo, ka mālama, a me ka hoʻomau ʻana a ola a māhuahua hou aʻe ma nā pōʻaipili hou o ke ao. Pēlā e alahula ai ia ala ʻike mēheuheu i ka hele like ʻia e nā hanauna hou e hiki mai ana! Na ia mau hanauna e hoʻomau a hoʻolaupaʻi aku nō i ka ʻonipaʻa i ka meheu.”
No ka poʻe hoihoi, hiki ke ʻoka ʻia kekahi o nā hua hou ma hope o ka hoʻomalele pau loa ʻia i nā kula a me nā ʻohana kaiapuni ma Malaki 2022. Aia kā mākou kaha pūnaewele a me ka hale kūʻai uila hou ma www.halekuamoo.com.
Ua aʻo ʻo Kekaianiani Irwin ma nā kula kaiapuni o Pāʻia, Pūʻōhala, a me Samuel M. Kamakau no 12 makahiki. I ka makahiki 2005, komo pū ʻo ia ma ke kime hoʻomohala o ka Hale Kuamoʻo, Kikowaena ʻŌlelo Hawaiʻi, ma ke koleke ʻo Ka Haka ʻUla O Keʻelikōlani ma Hilo.
