Hoʻoholo Mua ʻia ko Awaiaulu Ala Nuʻukia

0
644

Read this article in English

Na Lehua Ah Sam, Luna Hoʻokele Papahana, Kīpapa Educator Resources a me Nā Hunahuna ʻIke

I kēlā Nowemapa aku nei, ʻākoakoa maila kekahi hui kanaka ʻimi ʻike moʻolelo Hawaiʻi ma ke kaona ʻuʻuku o Hāwī, Kohala. He hoʻomoana ia e luʻu piha ai kēia hui kānaka i nā hana koʻikoʻi a Awaiaulu. He aha lā ia hana? ʻO ia hoʻi ka ʻimi ʻana i ka ʻike a ko kākou mau kūpuna i mālama ai ma nā waihona ʻike like ʻole o ka honua. I mea aha lā ia hana? No ka hoʻoulu ʻana i ka ʻike o ko kākou lāhui ma o ka hoʻopuka puke moʻolelo Hawaiʻi, ka ʻohiʻohi ʻike a lilo i ʻohina hoʻonaʻauao, a ke kulia ʻana o ke kanaka noiʻi ʻike a lilo i kumu ʻike moʻolelo Hawaiʻi.

He ʻaha hoʻopuka ia hui no ʻelua pa- pahana hou o Awaiaulu: ʻo Kīpapa Educator Resources a Nā Hunahuna ʻIke. ʻO Kīpapa ka papahana mua i hoʻokumu ʻia ma ka hopena o ka makahiki 2020. Ma muli o ka lahana maʻi COVID, huli ka DOE i ke aʻo paʻeʻe i mea e pale ke kaiaulu mai i ka maʻi COVID-19. I loko o kēia wā aʻo hou, ua nānā pono nā kumu moʻolelo Hawaiʻi o Awaiaulu i ka nui o nā hemahema a me nā kōā ʻike o ka moʻolelo o ko kākou lāhui ma ka pūnaewele. I ka wā ma waena o ka make ʻana o Kamehameha I a hiki i ka hoʻokahuli ʻana i ke aupuni Hawaiʻi, ʻaʻohe ʻike, ʻaʻohe haʻawina o ka DOE no nā kumu aʻo. Me he mea lā, ua holoi ʻia ihola ka wā o ke aupuni Hawaiʻi! Pehea lā e aʻo ai i ko kākou moʻolelo Hawaiʻi me kēia ʻole loa o ka ʻike?

ʻO kahi pane a mākou ma Awaiaulu ka papahana ʻo Māhuahua. Ua noke a ʻimi he 14 hoa unuhi i ka ʻike mai nā waihona ʻike ʻōlelo Hawaiʻi no ka ʻikepili o 16 kumuhana nui, mai ka wā mai o ke aupuni Hawaiʻi. Kapa ʻia ka huina o loko o ia mau kumuhana pākahi he ʻohina. Na Puakea Nogelmeier lāua ʻo Kauʻi Sai-Dudoit i alakaʻi i ka hui. A pau nā makahiki ʻelua o ia papahana, ua hoʻokumu ʻia ka papahana Kīpapa ma kona ʻano he kahua hoʻāʻo. ʻO ka hana nui o ka papahana Kīpapa Educator Resources, ʻo ia hoʻi ka hoʻopiha pono ʻana o ka ʻike e pili ana i ia mau ʻohina ʻōlelo Hawaiʻi he 16 maiā Māhuahua mai. ʻOhiʻohi ʻia ka ʻike mai nā waihona ʻike like ʻole, ʻo ia hoʻi ka Hawaiʻi State Archives, ka Hale Bihopa, nā nūpepa a puke ʻōlelo Hawaiʻi a Pelekānia hoʻi. Ma hope o ka ʻohiʻohi ʻana, a laila hoʻonohonoho ʻia ia ʻike i kekahi mau pōʻai i piha pono i ka ʻike like ʻole, pū nō me nā kumuʻike moʻolelo Hawaiʻi. Hoʻoulu a kālele nui ʻia ka mākaukau o nā hoa unuhi i ka hoʻolako ʻana i nā pono o kēia papahana o Kīpapa ma ke ʻano he kanaka noiʻi ʻike a he kanaka hoʻokumu haʻawina ma o kēia papahana paʻeʻe o ko kākou ʻike Hawaʻi.

Ma ka hoʻopuka mua ʻia ʻana aku o Kīpapa, ma Nowemapa 2020, he 800 a ʻoi kumu aʻo ma Hawaiʻi i komo a hoʻohana i nā pōʻai ʻike mua ʻelua no Lā Kūʻokoa a Lā Hoʻihoʻi Ea. I loko o ia pōʻai nui ʻe-lua ua kūkulu pū ʻia nā haʻawina no nā makahiki aʻo K-12, a hoʻomohala ʻia nā pōʻai me nā pāʻani paʻeʻe no nā ʻohana a me nā mele pū i haku ʻia.

Ma Kepakemapa 2021, ua hāʻawi maila ka Native Hawaiian Education Program ma lalo o ka DOE o ʻAmelika Huipūʻia i ka huina he $748,934, (a loaʻa ka 19% o hou aʻe o ka puʻu kālā holoʻokoʻa no ka papahana mai waho mai o kā ke aupuni). Kākoʻo pū ʻia kēia papahana e ka Native Hawaiian Hospitality Association (NaHHA) a me ke Cooke Foundation. Me kēia puʻu kālā, hiki nō iā Awaiaulu ke hoʻomōhala hou aʻela i ka papahana o Kīpapa a kūkulu i nā pōʻai ʻike no loko mai o nā ʻohina a Māhuahua. He manuahi kēia papahana no ko kākou kaiāulu. E kīpapa mau ana kēia papahana i nā ala ʻike moʻolelo Hawaiʻi no ko kākou lāhui. A ma o kēia hana kākou e hoʻoulu pū ai i ke ola o ko kākou lāhui Hawaiʻi. E kau inoa mai a e uhaele pū kākou i ke ala ʻike moʻolelo Hawaiʻi ʻo Kīpapa: awaiaulu.org/kipapa.

ʻO ka hana kamaʻāina loa paha a Awaiaulu ʻo ia ka hana unuhi me nā moʻolelo waiwai i waiho ʻia maila e nā kūpuna ma ka ʻōlelo Hawaiʻi. Hoʻomau ka papa- hana ʻo Nā Hunahuna ʻIke i kēia hana koʻikoʻi ʻoi kelakela ma o ka hoʻokāʻoi ʻana i ka mākaukau o 12 hoa unuhi ma ka hana noiʻi ʻike, paka unuhi, a me ka ʻōlelo mīkolohua ma ka ʻōlelo Pelekānia i ka hana a nā kānaka i kaulana i ka moʻolelo Hawaiʻi mai ka wā o mua loa mai. A no kēia papahana, luʻu ihola kēia mau hoa unuhi i loko o nā mea a John Papa ʻIʻi i hoʻopuka ai ma nā nūpepa ʻōlelo Hawaiʻi. E kui ana nā hoa unuhi i nā momi o kā ʻIʻi hunahuna ʻike pilikino a loea no ka moʻolelo Hawaiʻi i lei pāpahi no kākou. E hoʻokala ʻia ana nā kui noiʻi o ia mau hoa unuhi a kū pono i ka piko pōehiehi o kēlā wā o ke aupuni Hawaiʻi o mua aku nei. Kākoʻo ʻia kēia papahana e ka Administration for Native Americans ma lalo o ka māhele Health and Human Services o ʻAmelika Huipūʻia me ka huina he $248,000 no ka makahiki mua o kēia papahana. ʻO ke kākoʻo papahana ʻē aʻe, ʻo ia hoʻi ʻo Ceres Foundation.

He 3 makahiki ka lōʻihi o ia mau papahana ʻelua ma lalo o kēia mau puʻu kālā. Ma waho o ka hoʻopaʻi ʻia ʻana o kā ʻIʻi mau moʻolelo, e puka pū ana he 16 pōʻai ʻike Kīpapa, e mālama ʻia ana he mau hālāwai hoʻonaʻauao no ke kaiāulu, a aia he mau mea hou aku.

E hui pū me mākou no kekahi o kēia mau hālāwai, ʻo ia hoʻi ʻo Awaiulu: Unpacking the Repositories, ma Pepeluali 21, 2022 ma ka hola 4pm. E kau inoa ma awaiaulu.org/register. Mai poina, e nānā mai i kā mākou mau hana ma ko mākou mau kahua papaho, ma Facebook a Instagram, a e kipa mai hoʻi i ko mākou kūʻono pūnaewele ma awaiaulu.org. E ola ka ʻōlelo ʻōiwi me ka ʻike Hawaiʻi.


www.awaiaulu.org
facebook.com/awaiaulu.inc
Instagram.com/awaiauluinc