Na Ka Hui Wehi ʻŌlelo
Aloha Māhina ʻŌlelo Hawaiʻi! Eia ke mākia nei i kēia māhina ka hanana ʻo ka hoʻopuka ʻana aʻe ʻo Wehi ʻŌlelo, ka puke wehewehe ʻōlelo mua loa i kākau piha ʻia ma ka ʻōlelo Hawaiʻi. ʻO ka manaʻo o ka inoa ʻo Wehi ʻŌlelo, ʻo ia hoʻi, he makana ka ʻōlelo e wehi ai. He kumuwaiwai no nā kānaka a me nā kaiaulu e hoʻomau nei i ke ola ʻōlelo Hawaiʻi. Ma kona ʻano he puke ʻōlelokahi kikohoʻe o nei au hou, hoʻohui pū ʻia nā wehewehe manaʻo me nā poke leo, kiʻi, a wikiō. Ke ʻane nei kona hoʻopuka ʻia i ka pule hope o Pepeluali nei ma wehiolelo.org a ma ulukau.org, a eia ke kono nei e hoʻohana me nā hiʻohiʻona laʻana hopuna ʻōlelo, nā ʻimina manaʻo pili, a me nā loulou leo a wikiō. Pākuʻi pū ʻia he 95 huaʻōlelo pili oli a mele me nā poke leo i hoʻopaʻa ʻia na Kalena Silva lāua me Keliʻi Ruth.
He aha ke kūlana waiwai o kekahi puke ʻōlelokahi? Ma ka māhuahua ʻana aʻe o ke ola ʻōlelo Hawaiʻi, na Wehi ʻŌlelo e hōʻoiaʻiʻo no nēia wā i ke kūlana ola o ka ʻōlelo – ʻaʻole hoʻi ia he ʻōlelo no ke au i hala wale nō. He paepae hou ʻo Wehi ʻŌlelo e hoʻokahua ai i nā haumāna me nā mānaleo ʻōlelo Hawaiʻi e aʻo ʻokoʻa mai ma loko o ka ʻōlelo me ke kaukaʻi ʻole i nā puke wehewehe ʻōlelolua. Aia he 1,000 a emi iki mai nā hua i kinohi o kēia hoʻo- puka mua ʻo Wehi ʻŌlelo. ʻO ka hoʻokumu haʻahaʻa ia e hoʻowaiwai ai i nā papa kula, nā home a kaiaulu kahi e ola lanakila ai ka ʻōlelo Hawaiʻi.
Ua hoʻomaka kēia manaʻo no kekahi puke wehewehe ʻōlelokahi me Kepano Trussel, he kanaka mākau ʻenehana i ka haku puke wehewehe ʻōlelokahi a he kanaka ʻōlelo Hawaiʻi. Hōʻiliʻili a kāpili ʻo ia he ʻohina papa huaʻōlelo, ʻo ka hapa nui no loko mai o nā puke paʻi a Ka Hale Kuamoʻo. Na kēia hana i hoʻoulu ai i ke Kōmike Aʻoaʻo Puke Wehewehe ʻŌlelokahi, he kōmike kumu aʻo a mākau ʻōlelo Hawaiʻi nāna i hoʻomaka i ka manaʻo no ka hoʻokō i ka hana. I ka makahiki 2019 i hōʻoia ʻia ai ke kākoʻo o Ka Haka ʻUla O Keʻelikōlani a me Kanaeokana.
Ma ka makahiki 2020, ua holomua ka pāhana i ke kākoʻo ʻia e ka haʻawina kālā a ka Native Hawaiian Education Program, ʻo Laupaʻi Aʻe Ka ʻIke Kuamoʻo kona inoa. Ma hope o ko Trussel make ʻana i ka hopena o ia makahiki hoʻokahi, ua hui hou ke kōmike a holo ka manaʻo e hoʻohua ʻiʻo i ia puke ʻōlelokahi. Hoʻomaka ke kime puke ʻōlelokahi e ʻohiʻohi i nā papa wehewehe ʻōlelo a e hoʻokāʻoi aku i kauwahi mau wehewehena me ka hoʻopono i luna o nā maʻiʻo kālaiʻōlelo a wehewehe kūpono. He alakaʻina hoʻomohala ʻo Sunny Walker i ke kūkulu ʻana i ka ʻenehana anakuhi hou e kāpili ai i ka puke wehewehe ʻōlelokahi e hiki ai ke hōʻano hou maʻalahi ʻia ke kaha pūnaewele, ʻōkomo pū ʻia nā hua hou, a hoʻokāʻoi ʻia nā mea liʻiliʻi like ʻole i hoʻolilo ʻia hoʻi he luʻu hiaʻai i loko o kona mau wehiwehi laupāpaho.
No kēia hope aku, e ulu māhuahua hou aʻe ʻo Wehi ʻŌlelo i ka laulima ʻia e nā hoa hana o Ka Haka ʻUla O Keʻelikōlani a me ke alu pū o ko nā kaiaulu ʻōlelo Hawaiʻi. Ma o aʻe o ko Wehi ʻŌlelo kino kikohoʻe e kāmau ai i ka liliuola o ka ʻōlelo ma ka pākuʻi ʻia o kēlā me kēia huaʻōlelo pākahi. I ka ʻōlelo nō ke ola i ka lauhoe mai o nā waʻa; i ke kā i ka hoe; i ka hoe, i ke kā; pae aku i ka ʻāina ʻo nōlaʻelaʻe.
