“Ola Nā Iwi” i o nā Poʻe Hakulau Paikini Hawaiʻi

0
169

Read this article in English

Aloha e nā makamaka o kēia kolamu nūpepa. Ma nā makahiki o nā 1990, ua paʻi ʻia ʻekolu puke inoa e OHA: Kū Mai Ka Poʻe Hula (1993), Ola Nā Iwi (1995), a me Nā Lima Mikioi (1997). I kēia makahiki, e hoʻopuka hou loa ʻia ana nā puke ma www.papakilodatabase.com. E hiki ana nā kānaka ke eʻe ma kēlā wahi punaewele e huli a loaʻa i ka ʻike e pili ana i nā kānaka e hoʻomau ana i ka moʻomeheu Hawaiʻi.

Ola Nā Iwi. Ma ka makahiki 1995, ua hoʻopuka ʻia ka puke inoa ʻo Ola Nā Iwi me nā moʻolelo e pili ana i nā poʻe heona me nā kānaka makakū like ʻole e like me nā kānaka pena kiʻi, kaha kiʻi, paʻi kiʻi, kālai kiʻi, a pēlā aku nō. Ua kono ʻia hoʻi nā kānaka e hana ana no ka ʻaukahi hoʻāla ʻōlelo Hawaiʻi e hoʻouna i moʻolelo no ka paʻi ʻana ma ka puke inoa. Eia kekahi, ʻo ka poʻe hakulau paikini Hawaiʻi kekahi mau kānaka i kono ʻia ʻoiai ʻaʻole nui ka heluna o lākou i kēlā manawa.

Photo: Nākeʻu Awai
Nākeʻu Awai ma kāna hale kūʻai me ke Alanui Houghtailing. – Courtesy Photos

ʻO Nākeʻu Awai ke kupuna o nā poʻe hakulau paikini Hawaiʻi i loko o Ola Nā Iwi. ʻO ia nō ka ʻōiwi hakulau paikini Hawaiʻi mua nāna i hoʻohana i nā lau mea kanu ʻōiwi i kāna mau lole. Makemake nui ʻia kāna mau hakulau e like me “Nā ʻŌlapa Kāne” me “ʻOhe Kāpala.” ʻO “Dreamcatcher” a me “Kāhili” kekahi o kaʻu mau pālule punahele. ʻAkahi a hoʻomaha ʻo Nākeʻu a ke hoʻomau ʻia nei kāna ʻoihana ma Houghtailing e kāna lae ʻula, ʻo ia nō kāna keiki papekema ʻo Keane Akao.

Photo: Puamana Crabbe
Puamana Crabbe me kona muʻumuʻu lau kapa kuiki. – Courtesy Photos

Inā ʻo Nākeʻu ke kupuna paikini, ʻo Puamana Crabbe ka hulu makua o nā poʻe paikini i loko o Ola Nā Iwi. ʻO kāna ʻoihana mākaukauloa ʻo ia ka hoʻohana ʻana i nā lau kuʻuna e like me nā lau kapa kuiki i luna o ka lole.

Ua loaʻa ʻelua poʻe paikini kuʻuna Hawaiʻi wale nō i loko o Ola Nā Iwi. ʻO lāua ʻo Kawai Aona-Ueoka a me Reni Bello. ʻO kā lāua hana ka ʻoihana hana kapa, ʻo ia hoʻi ka hakulau ʻana ma ke kapa i kuku ʻia ma ke kua hana kapa, ka hoʻowehiwehi ʻana i ke kapa me nā waihoʻoluʻu kūlohelohe Hawaiʻi a me ke kāpala ʻana me ka ʻohe. Ma ka makahiki 2011 ua hoʻokahakaha ʻia nā ʻōlapa o Hālau o Kekuhi i nā kapa i hana ʻia e kekahi hui huliamahi hana kapa. ʻO Bello kekahi o nā kānaka i kēlā hui. Ua komo pū ʻo Sabra Kauka me Moana Eisele i ka hui hana kapa akā aia lāua i ka puke inoa ʻo Nā Lima Mikioi no nā kānaka heona e hana ana me nā maʻawe like ʻole—no ke kapa, no ka nala lauhala, no ke kōkō, no ka hīnaʻi, a pēlā aku.

I kēia au, nui nā kānaka hakulau paikini e hoʻohana ana i nā lau ʻohe kāpala i luna o kā lākou lole. ʻO Manaola Yap a me Micah Kamohoaliʻi kekahi mau poʻe hakulau paikini ʻōpio i hele a kaulana ma kēia ʻano hana hakulau ʻōiwi. Ā laila hoʻi ʻo Kanoelani Davis no Molokaʻi a ʻo Kaʻanoʻi Akaka no Oʻahu, nā wahine ʻōiwi e hoʻopuka ana i nūpaikini Kanaka Maoli. ʻAʻole naʻe lākou i loko o ka puke ʻo Ola Nā Iwi. E ō mai!

Na Liliha i hoʻopuka i ka ʻōlelo kau- lana ,“Ma o kēia keiki e ola ana nā iwi o nā kūpuna.” He wānana kēia ʻōlelo e pili ana iā Kalākaua. Pololei hoʻi kēia ʻōlelo noʻeau no Kalākaua a no nā kānaka i loko o Ola Nā Iwi. Inā he kanaka hakulau paikini a i ʻole he kanaka heona ʻoe a he ake kou e kāʻana i kou kālena me ka lehulehu i o Ola Nā Iwi II ma Papakilo, e leka uila iaʻu ma kalania@oha.org a naʻu ʻoe e hoʻouna i kekahi palapala hoʻopiha. E ola nā iwi o nā kūpuna.