Kolo ka ʻIeʻie i ke Kumu

82

Read this article in English

ʻAʻole a kana mai ka noʻeau o ka poʻe kahiko ma ka hana ʻana i nā mea waiwai Hawaiʻi like ʻole.

E pili ana i ka hana hīnaʻi a me nā mea like ʻole i hana ʻia me ka ʻieʻie, ua helu ʻekahi nā Hawaiʻi kahiko. Wahi a Te Rangi Hīroa, ke poʻo kuhikuhi o ka Hale Hōʻikeʻike ʻo Pīhopa, ua ʻoi kelakela ka hana a ka Hawaiʻi ma ka Pākīpika ma ke hōʻoai ʻana i ka hīnaʻi a i nā ʻie like ʻole. Ua hana ʻia ka ʻie me ka ʻieʻie, kekahi mea kanu o ka waokele nona nā ʻaʻa lōʻihi a kūpono no ka hōʻoai ʻana.

I ka manawa a Te Rangi Hīroa i hoʻopuka ai i ka puke ʻo Arts and Crafts of Hawaiʻi ma ka makahiki 1911, ʻaʻohe Kānaka ʻŌiwi e hoʻohana ana i nā ʻie me ka ʻieʻie. Ma ka wā o ka Hoʻāla Hou nō naʻe o nā mea Hawaiʻi ma nā 1970, ua huli kekahi mau kānaka i loko o ka puke e ʻimi i ʻike no ka hoʻāla ʻana i nā kino like ʻole o ka ʻie ʻie – ka hīnaʻi hinalea ʻoe, ka hīnaʻi ʻoʻopu ʻoe, ka hīnaʻi ʻōpae ʻoe, ka ʻie poepoe me ke poʻi, a me ka ʻie poepoe poʻi ʻole. Ua hōʻoai nā Hawaiʻi i ka ʻieʻie a pili i ka ipu. Kupanaha ia mau ʻie ke ʻike aku.

ʻO kekahi kino kupanaha hoʻi, ʻo ia ke kino o ke akua hulu. Ua hoʻi mai nei kekahi kiʻi akua me ka ʻahu ʻula a Kekuaokalani, ke keikikāne a ke kaikaina o Kamehameha, ʻo ia ʻo Keliʻimaikaʻi. ʻO Keliʻimaikaʻi hoʻi, ke kupuna o Pauahi. ʻO kēia pilina ke kumu o ka ili ʻana o nā ʻāina a pau o Kekuaokalani, e like me Punaluʻu, Oʻahu, iā Keʻelikōlani a laila iā Pauahi.

Photo: Haunani me Kumulāʻau Sing
Haunani me Kumulāʻau Sing me nā kiʻi ʻieʻie kuʻi. – Photos: Courtesy of K. Sing

ʻO Kumulāʻau Sing me kāna wahine aloha, ʻo Haunani, kekahi mau alakaʻi ʻŌiwi e aʻo ana i ka hana ʻana i nā ʻie, nā hīnaʻi, me nā kiʻi nui kohu kūpuna, ʻaumākua, akua e like me Kū a me Lono – aia i ka mea hana ke koho. Aia a pau ka papa hoʻokahi makahiki, hiki i nā haumāna ke hele a aʻo ma malo o nā kumu hana hulu e ike me Rick San Nicholas e kāpili a hoʻāʻahu i ke kiʻi me ka hana hulu.

Photo: Kiʻi o Kū na Raymond Nakama
Ki‘i o Kū na Raymond Nakama, Lono na Haunani Sing, Kū na Kumu Sing.

Hoʻohana nā haumāna a lāua ala i ka pāma hihi, he “ʻieʻie kuʻi,” a he pani hakahaka maikaʻi ma hope hana ʻino ʻia ka waokele i ke kiʻi kē ʻana. Ua aʻo ʻia hoʻi nā haumāna i ka ʻohi ʻana i ka ʻieʻie me ka haʻaliu ʻana i nā aʻa ʻieʻie. Ma ka Meli Manaka aku nei, aia kekahi kanaka hana noʻeau, ʻo Wes Sen kona inoa, e kālepa ana i ʻieʻie maloʻo no Pīkī mai. Maikaʻi kēlā hana o hōʻilikole ka wao o Hawaiʻi. Inā hoihoi ʻoe i kēia hana noʻeau poʻokela e nāna iā: kekumuhawaii.com.