Ka Makahiki Hou a me ka Makahiki Kahiko

0
733

Read this article in English

Photo: Kalani Akana

ʻOiai ua hoʻomaka ka makahiki hou 2021, ua hoʻomaka ʻē ka makahiki ʻōiwi Hawaiʻi ma ka mahina o Makaliʻi (Nowemapa 2020) me ka piʻina o ka huihui hōkū ʻo Makaliʻi ma ke ahiahi hikina.

Ma mua o ka hiki ʻana o Makaliʻi, aia kekahi mau hanana e like me ke kuapola a me ka hiʻuwai ma mua o ka mahina ʻo Makaliʻi. I kēia au, ua hoʻōla hou ʻia kekahi mau papahana Makahiki o ka wā kahiko e nā kumu, nā haumāna, a me nā alakaʻi hoʻoūlu moʻomeheu Hawaiʻi e like me ka hana hoʻokupu, ka huakaʻi ma nā ahupuaʻa o ka mokupuni me ka hōʻailona Makahiki o Lonomakua. Ua hoʻoūlu hou ʻia hoʻi nā pāʻani like ʻole e like me ka mokomoko, ka hākōkō, ka uma, ka ʻulu maika a pēlā nui wale aku. ʻO ka Makahiki Hawaiʻi he wā nō ka hoʻomaha, ka maluhia, ka hoʻolauleʻa a me ke kaua ʻole. He wā hoʻōla ʻāina a hoʻoūlu kānaka nō ia.

Pehea ka hana hoʻokipa makahiki hou o nā makahiki iho nei?

Ma ka lā hope o ka makahiki, ma ka lā 31 o Dekemapa, ua hui kekahi ʻohana Hawaiʻi e pule a e mahalo i nā pōmaikaʻi i loaʻa a me nā pōmaikaʻi o ka makahiki hou e hiki ana. Komo lākou i ka lole ʻeleʻele ā kani ka hola 12 o ke ahiahi a laila, komo nō lākou i ka lole keʻokeʻo i mea e hōʻike ai i ka hala ʻana o ka makahiki kahiko a me ka mālamalama hou o ka makahiki hou i hiki mai nei. ʻÖlelo ʻia, “Ua eo ka pō i ke ao.” Lei ʻia hoʻi ka ʻāʻī i ka lei hala i mea e hōʻike ai i ka hala ʻana o ka makahiki a me ka manaʻo, ua hala nā ʻino a me nā mea maikaʻi ʻole.

A laila, ua ʻākoakoa ka ʻohana a me nā hoaaloha e ʻai i ka meaʻai Hawaiʻi no ka mea he panina a he wehena maikaʻi a kūpono ka ʻai ʻana. He kaona ko kēlā me kēia mau meaʻai o ka ʻahaʻaina makahiki hou. Eia nō kekahi mau meaʻai ʻahaʻaina me ko lākou kaona:

  • Ka poi. ʻO ka poi he hoʻomanaʻo ia iā Hāloa. Ma muli o ka hōʻihi iā Hāloa, i ka wehe ʻana o ka ʻumeke poi, ua kapu ka ʻōlelo lapuwale ma ka mikiʻai ʻana – ʻaʻole e hoʻopāpā, ʻaʻohe ʻōlelo ʻino, ʻaʻole hoʻi e hoʻohalahala.
  • Ka puaʻa kālua. ʻO ka puaʻa, he meaʻai maikaʻi no ka panina a me ka wehena. Ma ka ʻailolo, ʻai ʻia ka lolo, pepeiao, ihu, wāwae, huelo, a me ke ake nīʻau ma muli o kona kaona. ʻAʻole naʻe i ʻai ʻia ka puaʻa i ke wā o ka Makahiki. He kinolau ka puaʻa no Lono.
  • Ka puaʻa kai. Inā ʻaʻole loaʻa la puaʻa, ua hiki ke hoʻomākaukau i iʻa kūmū, ʻamaʻama i pani no ka puaʻa.
  • Ka laulau. ʻO ke kaona o ka laulau ka waiwai o ka ʻohana a me ka ʻāina. E lau ka waiwai. ʻO ka “lau” he 400 ma ka helu ʻōiwi.
  • Ka ʻuala. ʻO ka ʻuala he hōʻailona o ke ala hou.
  • Ka ʻulu. ʻO ka ʻulu he hōʻailona o ka ulu hou.
  • Nā meaʻai ʻē aʻe. Kūpono ka ʻalamihi, ke kala, ka limu kala. i meaʻai inā pono e mihi a i ʻole e huikala a kala nā hewa.

Pau ka makahiki hou o kēia au i loko o hoʻokahi lā. Pau ka Makahiki ʻōiwi ma hope o ʻehā mahina, ma kahi o Nana (Pepeluali), me ka loina o ka hoʻolana waʻa ʻauhau. I ke au kahiko, ua hoʻi mai ke aliʻi i ka ʻāina mai ke kai mai no ka mea noa hou ka moana. Pae mai ia a “hoʻokipa” ʻia me ke kāliʻi e nā ʻeʻea lonomakaihe. He hoʻāʻo ʻoʻoleʻa kēia i ka mana alakaʻina o ke aliʻi. Inā hopu ʻia ka ihe makawalu, ola. Inā ʻaʻole, make. E manaʻolana nō kākou, e ka mea heluhelu, e hopu ʻia ana nā ihe makawalu o ka makahiki kahiko, 2020, e nā alakaʻi i ola hou ke ea o kēia nei Makahiki Hou 2021.