No ka Huā o Hinakuluʻīua

0
28

Read this article in English

Na Keaukulukele

I ka pukaʻina o ka makahiki aku nei i palapala ʻia ai ka moʻolelo no kā Hinakeahi mau hana āiwaiwa ma luna o ka puʻu ʻo Hālaʻi ma Hilo. Eia mai i kēia makahiki nā hana paʻewa a kona kaikaina, ʻo Hinakuluʻīua.

Ma hope iho o kā Hinakeahi mā mau hana ma Hālaʻi, uhaele ke aloaliʻi no Kukuiʻania, he wahi pana ma Pēpēkeō (ʻo ia hoʻi ʻo Pepeʻekeō) no ka manawa. I ia wā, lohe ʻo Hinakuluʻīua no ke aloha a me ka mahalo palena ʻole o ka poʻe i kā Hinakeahi, a piʻi maila kona huā a me ka haʻakei. No laila, kēnā akula ia i ko Puʻuhonu e hana like i ka imu ma luna o laila, a pēlā pū ka haka ʻana, ka hoʻā ʻana i ke ahi, a pēlā wale aku. A pau kēlā, ua kauoha ʻo ia i kona poʻe e huaʻi ʻia ka imu i ka hiki mai o kekahi wahine ma hope o ka hala ʻana o nā lā he ʻekolu.

Kali ihola nō ko Puʻuhonu a hala ʻekolu mau lā. ʻAʻohe wahine i hiki mai. Eia hoʻi, ua ʻōʻili maila kahi ao hākuma panopano ma luna o ka puʻu, a ulu pū ka hopohopo no ke aliʻi wahine o lākou.

Ma ka hala ʻana o ka lā ʻehā, ua huaʻi lā- kou i ka imu, i loko nō o ke kauoha mua o ke aliʻi wahine. ʻAʻohe mea o loko, koe nā okaoka paʻu ahi o ko Hinakuluʻīua kino kanaka. Ua make nō. Wahi a kahiko, no kēia hana makehewa wale a Hinakuluʻīua i kapa ʻia ai ia wahi ʻo Puʻuhonu. He ʻoniʻoni wale ihola me he honu lā i waiho ʻia ma ka ʻāina e ke kanaka lawaiʻa – ʻaʻohe hua o ka hana.

A pau kēlā, ua holo aku ʻo Hinakeahi i ke ana ʻo Keanaohina, ma kahi o Waiānuenue ma ke kahawai ʻo Wailuku. Ma laila ʻo ia kuku kapa ai ma ia kua pōhaku i waiho ʻia i laila ma ia wā. Nānā aʻela ʻo Hinakeahi i kahi o Puʻuhonu a ʻike i ka luʻuluʻu o ke ao hākuma panopano i kau mai, a maopopo leʻa i ka make ʻana o kona kaikaina. Uē kūmākena ʻo Hinakeahi i ka ʻūmiʻi ʻehaʻeha o ke aloha ʻohana. Eia naʻe, ua ola nō ʻo Hinakuluʻīua kinoʻ ua ma loko o ia ao panopano, a ua piʻi kona inaina a me ka lokoʻino iā Hinakeahi mā. A no laila, ua heleleʻi nui kona ua loku ma luna o Hilo me ka manaʻo e make ʻo Hinakeahi mā i ka piholo i ka hālana mai o ka wai. Ua hiki pū mai ko Hinakuluʻīua hoa lokoʻino ʻo Lonokaʻeho. A kū ʻo Lonokaʻeho ma kahi o Hinakeahi mā i mea e kiola ai i nā pōhaku nui ma loko o ke kahawai ʻo Wailuku, i mea hoʻi e paʻa ai ka wai o loko, a piʻi maila, a make. Mai make nō ʻo Hinakeahi, a ʻuā aʻela i ka makaʻu. ʻO Māui, ke keiki kupua āna, aia ma luna o Maunakea ma Kanakaleonui i ia manawa. A lohe ʻo ia i ka ʻuā ʻana o kona makuahine luauʻi, iho kikī mai nō i kahi o lākou, a pepehi iā Lonokaʻeho. A laila, ua hoʻolei ʻo Māui i ko Lonokaʻeho kino a kau loa i kahawai ʻo Lonokaʻeho ma kahi ʻo Pēpēkeō mā, kahi i lilo mai ai ʻo ia i pōhaku.

He kahawai ia i māka hemahema ʻia ma nā palapala ʻāina ma ka inoa ʻo “Waimaauou.” ʻO ia kahawai he mea ʻokoʻa, ʻo “Waimāʻauʻau” kona inoa ʻoiaʻiʻo, aia nō ma ka hema o Lonokaʻeho, a hui ia mau wai ʻelua a hoʻokahi nō kahawai a hiki loa i ke kai, ʻo Lonokaʻeho. No laila, ʻeliʻeli ihola ʻo Māui i ala hou e kahe ai ka wai ʻo Wailuku me kāna koʻokoʻo ʻo Wāwahilani. ʻO ke ala kahiko, ʻo Piʻikea ka inoa o ia wahi, a ua mau nō ke ālai ʻia i nā pōhaku nui a hiki i kēia wā.

A ʻike ʻo Hinakuluʻīua i kēia mau hana a ke keiki ʻohana, komo maila kona makaʻu, a ʻauheʻe ʻo ia no Hāleuʻole, he ʻāina ma Kukuau. Lohe akula naʻe ʻo Māui i ka pakapaka ua i kona ʻauheʻe, a hahai aku nō ʻo ia ma kona kinoʻ moa lawa. Lele akula ʻo Māui a paʻa ʻelua mau paka ua nui ma ka nuku, ʻo ka ʻuhane o Hinakuluʻīua aia nō ma loko. No laila, hoʻoholo ʻo Māui, e make paha ʻo Hinakuluʻīua iā ia. No laila lele akula ʻo ia i ka hema, no ka pali ʻo Hōlei ma Pānaunui.

Eia naʻe, iā Māui e lele ana ma luna o Panaʻewa, pākele nō hoʻokahi paka ua, a holo hou ia i Hāleuʻole. Ua lilo kēlā paka ua, ʻo ia ka Ua Hāleuʻole o Hilo. He ua ia e pae mai ai mai ke kai, ma ka hikina, a holo wikiwiki ma luna o ka ʻāina. Ua kapa ʻia he “hāleuʻole” no ka mea, inā paha ʻoe e kiʻo ana i ka wā āu e lohe ai i ke kanikani o ia paka ua, ʻaʻohe ou wā e hāleu ai iā lalo, pēlā nō kona wikiwiki loa i ka hiki ʻana mai.

Ua hiki aku nō ʻo Māui i Hōlei mā me ka paka ua i koe, a ua puhi ʻo ia i loko o kekahi imu nui ma laila. Wahi a ka poʻe kahiko, ʻo ia imu, e ulu ana ka mauʻu pili ma luna, a ua puni i nā kumu kukui. I ka wā ma mua, ke ʻike ka poʻe o Kekaha, ma kai o Pānaunui, i ka ʻohu e kau ana ma kēlā pali, maopopo leʻa iā lākou i ka hiki ʻauaneʻi o ka ua i kahakai, ʻoiai, ua ola hou hoʻi ʻo Hinakuluʻīua i ka ʻohu.

Pīpī holo kaʻao.