Photo: Kamehameha Students with the Hawaiian Flag
Ka Hui Hana Keaka o “Hāupu” ma ka Royal Mile ma Edinbugh. - Ki‘i: Shaun Chillingworth

Aloha e nā makamaka o nēia ʻāina aloha o Hawaiʻi mai Kumukahi i piʻi mai ai ka lā a ka welona a ka lā i Lehua. Pāhola mau maila ke aloha o ke Akua, nā kūpuna, me ko kākou mau aliʻi a kākou e hiʻipoi mau nei no ka pono o kākou a pau no kēia wā me ka wā e hiki mai ana. Aloha!

Lei mau ko Kamehameha ma Hawaiʻi i ka lei ʻōhiʻa o ka ʻāina o ʻŌlaʻa ma ka mokupuni o Hawaiʻi kahi i pā mua ai ka lā i Haʻehaʻe a pulu ʻolu i ka ua lūhaupua. Kau ko kākou mau maka i ke aoha o ke Akua me ko kākou aliʻi ʻo Bernice Pauahi Bishop ma kona hoʻoilina no kākou.

Ua paʻa ke kahua o ko Kamehameha i ka ʻike kuʻuna o nēia ʻāina aloha me nā ʻike kupuna i paʻa ma ko kākou kuamoʻo ʻōlelo. I kēlā me kēia makahiki ma ke kula ʻo Kamehameha ma Hawaiʻi, mālama ʻia he hōʻike nui na nā ʻohana me nā kaiaulu o ka mokupuni o Hawaiʻi. ʻO ka hōʻike nui, kahua ʻia ma ka ʻike me nā moʻolelo o ko Hawaiʻi nei. Komo ke kula kiʻekiʻe holoʻokoʻa ma ka hōʻike nui i mālama ʻia ma kēlā me kēia kupulau, ʻo nā haumāna me nā kumu nō hoʻi. Ma kēia hōʻike nui, laha wale ke aloha o ke oli, ka hula, nā mele, a me nā hana keaka ma o ke kālena o nā haumāna o ko kākou kula. Ola ka moʻolelo o ko kākou mau kūpuna i ka hana nui a nā haumāna me nā kumu ma kēia hana kupaianaha ʻo ka hōʻike nui.

I ka makahiki 2013, na ke kumu alakaʻi hīmeni, ʻo Herbert Mahelona, i haku i ke keaka mele no ka hōʻike nui o ia makahiki. ʻO “Keaomelemele” ka moʻolelo o ko ka mokupuni Hawaiʻi. I ka makahiki 2014, ua komo ko Kamehameha Hawaiʻi ma ka lua o nā keaka mele me ka moʻolelo o Kuamoʻo ma ka ʻaoʻao ʻo Kona ma ka wā hulihia o Kamehameha Liholiho me Kekuaokalani. ʻO “Hāʻupu” ke kolu o nā keaka mele i hōʻike ʻia ma ka makahiki 2016. He moʻolelo no Hina ka wahine no Hilo i lilo iā Kapepeʻekauila. Ua lawe ʻia ʻo Hina i Hāʻupu ma Molokaʻi. Iā Niheu me Kana, nā keikikāne a Hina, e huli ana iā Hina no ka hoʻopakele aku, ʻo ka pilina aloha nō ia o Hina me Kapepeʻekauila.

Na ke kumu ʻo Herbert Mahelona i haku i kēia keaka mele a nāna nō i hoʻomākaukau i ke kula holoʻokoʻa ma ka hīmeni. Na ke kumu ʻo Eric Stack i hoʻomākaukau i ka hana keaka o nā haumāna. Mahalo nui i nā kumu ʻo Kilohana Kilohana, Kalehua Simeona, Keliʻi Grothman, Hanakahi Perreira, me Piʻilani Kaʻawaloa i nā mele, nā hula, nā oli. Na Kumu Layne Richards ka lole no nā haumāna. Hana pualu nā kānaka he nui i holomua pono kēia keaka mele.

Ma hope o ka hōʻike nui ʻo Hāʻupu ma Malaki, 2016, ua kono ʻia ʻo Kamehameha ma Hawaiʻi e komo ma ke kahua pāhiahia nui loa o ka honua nei ma Edinburgh, Kekokia ma ʻEulopa.

Me nā lole o “Hā’upu”, hele loa nā haumāna ma ke ala o Royal Mile. – Kiʻi: Shaun Chillingworth

I kēlā me kēia makahiki, hōʻike ʻia ma ʻō aku o 50,000 hana pāhiahia ma kēia hoʻolauleʻa hana pāhiahia i kapa ʻia ai “The Fringe” ma Edinburgh, Kekokia. Ma kahi o 2.4 miliona likiki i kūʻai nui ʻia no ka nui hana pāhiahia i hōʻike ʻia mai ʻō a ʻō o Edinburgh. ʻElua pule ka lōʻihi o “The Fringe”. A ua kono ʻia ko Kamehameha ma Hawaiʻi e hōʻike aku iā “Hāʻupu” ma laila.

Hoʻokahi makahiki a ʻoi ka lōʻihi no ka hoʻomākaukau akula no kēia huakaʻi hele loa i Edinbugh, Kekokia. Me ke kākoʻo nui ʻia e nā ʻohana, ko Kamehameha ʻohana, me nā kaiaulu, ma ʻAukake 2016, ua lele loa he 20 haumāna me 7 kumu i ʻEulopa a kau ma ka kūlana kauhale ʻo Edinburgh ma ka ʻāina ʻo Kekoia. Lawe pū ʻia nā lole, nā pono hana keaka, me nā pila.

Ma Kekokia, noho nā haumāna ma ka hale haumāna ma ke Kulanui o Edinburgh. Ua hoʻokahua ʻia ʻo “Hāʻupu” ma kahi hale hana keaka ma ka Edinburgh Royal College of Surgeons. ʻOiai ʻo kēia ka mua loa I lohe ʻia ka ʻōlelo Hawaiʻi a kaumaka mua ʻia he moʻolelo Hawaiʻi ma Edinburgh, komo piha ka pīhoihoi o ka nui kanaka i ka hele a nānā iā. “Hāʻupu”. Ma ka pau o ke keaka mele, ʻākoakoa nā kānaka o ke anaina nānā i waho no ka launa me nā haumāna me nā kumu o ko Kamehameha. Ma kēia keaka mele ma ka ʻōlelo makuahine ʻo ia hoʻi ka ʻōlelo Hawaiʻi wale nō, ua pā ka naʻau o nā kanaka anaina nānā. Ua komo ka hauʻoli i loko o nā kānaka a pau a maha pū ka naʻau me ka noʻonoʻo. Ua puka pono ʻo “Hāʻupu”.

ʻO ka Royal Mile ke ala hoʻokahi o ke kūlana kauhale o Edinburgh. Ma kēia ala i hele pinepine ʻia e ka lehulehu i hoʻolaha loa ʻia ʻo “Hāʻupu” me ke kono ʻana i ka. lehulehu e hele a e ʻike iā “Hāʻupu”. Me nā lole o “Hāʻupu”, hele loa nā haumāna ma ia ala me ka walaʻau pū ʻana me nā kānaka. ʻOiai ʻaʻole I ʻike pinepine ʻia kēia ʻano ma Edinbugh, komo nui ʻia nā haumāna ma ka wehena no ka hōʻike nui, no ka ʻōlelo Hawaiʻi, no ka lole, a pēlā wale aku. Pai nā leo mele me nā oli ma ke ala kaulana o Edinburgh.

Kipa pū nā haumāna me nā kumu i nā kamaʻāina o Kekokia no lākou ke aloha i ke kamaliʻi wahine ʻo Victoria Kaʻiulani, ke kaikamahine na Ke Aliʻi ʻo Likelike me Archibald Cleghorn no Kekokia. He hāliʻa wale i ke aloha no ke kamaliʻi wahine ʻo Kaʻiulani me ke mele me ka hula ʻo ʻĀinahau.

Ma hope o ʻelua pule, ua kō ia hana ʻo ke kaʻanalike ʻana i ke aloha o ko Hawaiʻi. ʻAʻole e poina ʻia ana kēia huakaʻi a hana kūikawā ma “The Fringe” ma Edinburgh, Kekokia. ʻO ka pilina o nā kānaka ma ke kahua o ko kākou ʻōlelo Hawaiʻi me nā ʻike kupuna ka mea i hōʻike ʻia.

No laila, e ka mea heluhelu, he leo mahalo wale nō kēia iā ʻoukou no ka heluhelu ʻana i kāia moʻolelo hoʻohauʻoli ‘o ka huakaʻi hele loa o Kamehameha ma Hawaiʻi i Edinburgh, Kekokia me ka hōʻike pū i ke aloha o ko kākou po‘e o nēia ʻāina aloha ʻo Hawaiʻi. Nui koʻu haʻaheo i nā haumāna me nā kumu a pau o ko kākou kula no ka hoʻomau i ka pono o ko kākou lāhui a no ka hoʻoulu ʻana aʻe i ka ʻike mauli o ko kākou mau kāpuna. I Mua e Kamehameha! E Ola e Ka Lāhui Hawaiʻi!