201810_SelfieKuuipolaniWong
“Selfie” na Kāhealani Faria me Ku‘uipolani Wong, Leiana Pahulehua a me nā hoa Sāmi. - Ki‘i : Courtesy

I ka mahina o ʻAukake 2018, ua huakaʻi aku nei he ʻekolu wahine Niʻihau i Nolewai o Kauka Kuʻuipolani Wong, Kāhea Faria, a me Leiana Pahulehua no kekahi ʻAha Kūkā ʻōiwi i kapa ʻia ʻo “World Indigenous Research Education Conference” ma ke kulanui Sāmi ma Kautokeino, Nolewai. ʻO ka papahana nui no kēia huakaʻi ʻana i kēia ʻāina mamao loa, no ka haʻi ʻana i ke ala e ola mau ai ka ʻōlelo Kanaka o Niʻihau. ʻO kēia papahana hoʻomau ʻōlelo Kanaka o Niʻihau, he papahana ia i kākoʻo a i mālama ʻia ma lalo o ka malu o ka Meia o Kauaʻi, Bernard Carvalho. Ma kona kākoʻo nui ʻana i ka ʻōlelo Kanaka o Niʻihau, ua kākoʻo pū ke kaiaulu Niʻihau, Kawaihuelani, a me ke kula Hoʻonaʻauao o ke kulanui o Hawaiʻi ma Mānoa kekahi.

ʻO ka papahana no ka haʻi ʻōlelo ma Kautokeino Nolewai, ka hōʻike ʻana i ke ʻano o ka hoʻonaʻauao ʻana i nā haumāna ma ka ʻōlelo Niʻihau. Me ka manaʻo, pehea ka poʻe Sāmi (Saami, Sámi) i hoʻonaʻauao ai i ko lākou poʻe ponoʻī i aʻo ʻole i ka ʻōlelo Sāmi. No ia kumu i hoʻokumu ʻia ai o “Ka Waihuna o ka Naʻauao.” He papahana ia e hōʻoʻoleʻa ai i ka ʻōlelo Kanaka a nā haumāna laeoʻo o Kawaihuelani a me ke kula Hoʻonaʻauao e manaʻo ana e lilo i mau kumu kaiapuni. Ua manaʻo ʻia, he ala paha ia e ʻoʻoleʻa ai ke aʻo ʻana mai o nā haumāna kulanui i ka ʻōlelo Kanaka o Niʻihau a wali hoʻi ka ʻōlelo me he mānaleo lā ke noho pū lākou me nā mānaleo o Niʻihau a aʻo mai i ka ʻōlelo Kanaka o Niʻihau he alo a he alo. ʻO ka ʻōlelo Kanaka wale nō o Niʻihau ka ʻōlelo o kēia huakaʻi. No laila, ua hoʻomaka ʻia ka hoʻolālā ʻana i kēia huakaʻi me ka mālama ʻia i kēia Mei 2018 i hala iho nei. ʻO nā haumāna i koho ʻia no kēia huakaʻi mua ʻana, he mau haumāna laeoʻo wale nō. Na Kauka Kuʻuipolani Wong lāua o Kāhea Faria i alakaʻi i kēia huakaʻi o Ka Waihuna o Ka Naʻauao. He hoʻokahi pule ka lōʻihi o kēia huakaʻi a i kēlā me kēia lā, ua noho pū nā haumāna me nā mānaleo mai ka hiki ʻana aku i Kauaʻi a hiki i ka haʻalele ʻana. Ua ʻike ʻia nō ka ʻoʻoleʻa o ke aʻo ʻana mai o lākou i ka ʻōlelo Kanaka o Niʻihau no ka maʻa ʻole o ka waha a me ka pepeiao i ka ʻōlelo Niʻihau. Eia naʻe, ua ʻaʻapo koke ka waha i ka ʻōlelo mamuli paha o ka ʻōlelo wale nō ia i hoʻopuka ʻia ma kēia huakaʻi.

ʻO ka haʻawina nui hoʻi i aʻo ʻia ma kēia huakaʻi, ka lohe ʻana i ka poʻe Sāmi i ka hoʻopuka i kā lākou ʻōlelo Sāmi ma waena o lākou iho nō. ʻO ka wā wale nō i lohe ʻia ai ka ʻōlelo Haole ma kā lākou mau haʻi ʻōlelo. Akā ma waho aʻe o kēla, ma ka ʻōlelo Sāmi nō. He haʻawina ia e paipai ai iā kākou e hoʻopuka aku nō i kā kākou ʻōlelo ma nā wahi a pau i mea e ola mau ai kā kākou ʻōlelo mau a mau. Hoʻolako ʻia ke kiʻi e Kahealani Faria.

Me ka mahalo,

Kuʻuipolani Wong