He moʻolelo kaumaha kēia e pili ana i nā kānaka Hawaiʻi i hoʻomaʻau ʻia ma muli o ko lākou ʻano hoʻomana. Ua pili ia moʻolelo iā Helio Koaʻeloa no Wailua, Maui Hikina. Ua hoʻololi ʻo ia i kona hoʻomana ʻana i ke Akua mai ka hoʻomana Kalawina i ka hoʻomana Katolika. Ma hope pono o kona huli ʻana, ua hele ʻo ia i Honolulu e aʻo e pili ana i kona hoʻomana hou. A hoʻi ʻo ia i Maui , ua hoʻohuli manaʻo ʻo ia i kona kaikaina ʻo Petero Mahoe ma mua o kona komo ʻana i ka hoʻomana Kalawina ma Wailuku.
Nui naʻe Katolika ma Wailuku i kēlā manawa. Ua kauoha ʻia lākou e ke aupuni e kūkulu i kekahi hale pule Kalawina akā ua hōʻole lākou. Akā naʻe, ua ʻae lākou e hoʻoponopono i nā alanui. Ma ke kauoha hou naʻe a ke aupuni i nā Katolika e hoʻouna i kā lākou kamaliʻi i nā kula o nā mikioneli Kalawina, ua hōʻole hou lākou. No laila, ua hopu a hoʻopaʻahao ʻia ia mau kānaka hōʻole a lawe ʻia i Lāhaina.
Paʻakikī a luʻuluʻu ka hele ʻana i ka lā welawela. Ma kahi o 22 mile ka loa. He hua noni a me ka wai wale nō ka ʻai a nā paʻahao. A hiki nā paʻahao Katolika i Lāhainā ua ʻike ʻo Kauikeaouli, ka mōʻī ʻo Kamehameha III, i nā “paʻahao” mai Wailuku a ua hoʻokuʻu koke ʻia lākou e ia. A laila ua hoʻopuka ʻo ia ʻo Kauikeaouli i kānāwai hou no ka ʻae aloha i nā hoʻomana like ʻole. Ma muli naʻe o ua hoʻomāinoino lā, ua hoʻoholo nā Katolika e komo pū i ka hana inā hoʻomaʻau a hoʻopeʻa hou ʻia kekahi Katoliko e ke aupuni.
I kekahi manawa a’e, ua koi nā mikioneli Kalawina i kekahi luna kānāwai ma Wailuku, ʻo Mahune kona inoa, e hoʻopuka i palapala hopu no kekahi mau Katolika ma Kahikinui. No laila, ua hoʻouna ʻia nā mākaʻi e ka ʻaha hoʻokolokolo e hopu iā Helio me nā kānaka i hoʻohuli ʻia e ia. Ua hoʻomaka nā mākaʻi ma Kahikinui me ka hoʻopaʻa ʻana i nā kānaka Katolika – ua hoʻopaʻa a nākikiʻi ʻia nā kānaka Katolika, pālua a pālua, ma ke kaula hoʻokahi.
Oi noke ka huli ʻana i poʻe Katolika ma Hāna, ma Koʻolau, Hāmākua, ā hiki i Wailuku, he 90 mau mile ka loa. Paʻakikī a kāpekepeke ka hele ʻana ma nā alanui kīkeʻekeʻe a kūnihinihi. Ma muli naʻe o ke aloha menemene o nā kupa o ka ʻāina, ua hānai ʻia nā kānaka i hopu ʻia me ka ʻai a me ka wai iā lākou e kaʻalo ana. ʻO ka ʻoiāʻiʻo, he poʻe ʻohana kēia no ua mau kānaka lā i hopu ʻia. No laila, ua komo nā ʻohana i ka laina paʻakaula. Ua aloha menemene kekahi mau kānaka aʻe a kū i mua e hoʻololi i ko lākou hoʻomana a lilo lākou i ukali o ka hoʻomana Katolika. ʻO kekahi aʻe, ua ʻaʻa lākou e komo i ka huakaʻi loa o nā paʻakaula. Ua komo lākou i ka lole maikaʻi no ka hele ʻana i ka hale pule a ua lei ʻia me nā papahi lei like ʻole me he mea lā he hoʻolauleʻa ka huakaʻi paʻakaula.
Ma ka hiki ʻana i Wailuku ma hope o hoʻokahi mahina, ua hū ka nui o nā kānaka. ʻAʻole i hiki i ka ʻaha ke hoʻopaʻahao iā lākou a pau. Ua loʻohia ka luna kānāwai a no laila, ua hoʻokuʻu ʻia nā paʻakaula a pau me ka hoʻopaʻi ʻole. Ua makemake nā mikioneli e hoʻokū i ka hana ʻeuanelio a Koaʻeloa akā ma muli o kā lākou hana hoʻāhewa, ua hoʻonui ʻia aʻe ka heluna o nā Katolika ma Maui. Ma kahi o 4,000 mau kānaka ma Maui i komo i ka hoʻomana Katolika ma muli o Koaʻeloa. No ia mea, ua kapa ʻia ʻo Helio ʻo ia ka Lunaʻōlelo (ʻApokekolo) o Maui. Ua kākau ʻia nā ʻōlelo a Iesu o Nazareta ma Mataio 5:10, “Pōmaikaʻi ka poʻe i hoʻomaʻau ʻia mai no ka pono; no ka mea, no lākou ke aupuni o ka lani.”
