Na Hāweo Glassco, Papa 12 Ke Kula ʻo Samuel M. Kamakau
“‘O nā ʻohana, ke kula, [a me] ke kaiaulu nā kōkoʻokolu e kākoʻo ai [i] ka hale.” He ʻōlelo kēia ma nā Ala Hoʻokele o Ke Kula ʻO Samuel M. Kamakau. Eia au, kekahi pua mohala i ke kumu pali ʻo Haʻikū i loko o nā lima ʻo Keahiakahoe lāua ʻo ʻIolekaʻa. He ʻoiaʻiʻo nō ia ʻōlelo ma ko mākou kula; kahukahu ʻia hoʻi nā pilina me nā ʻohana, ke kaiaulu, a me ka lāhui. E ko Nāwahīokalaʻōpuʻu, Ka ʻUmeke Kāʻeo, Ke Kula ʻO ʻEhunuikaimalino, King Kekaulike, Lāhaināluna, Ke Kula ʻo Kamakau, Ānuenue, Kahuku, Molokaʻi High, Kawaikini, a me Ke Kula Niʻihau o Kekaha, Aloha!
I ka hele ʻana oʻu i ke kula kaiapuni, he kuanaʻike ʻokoʻa ko kākou mai nā kula aupuni, kula hoʻāmana ʻōlelo Pelekānia, a me nā kula kūʻokoʻa. Ola ke “Kumu Honua Mauli Ola” iā kākou. Kālele ikaika hoʻi mākou ma Kamakau i nā māhele ʻehā, ʻo ka lawena, ka ʻike kuʻuna, ka pili ʻuhane, a me ka ʻōlelo Hawaiʻi, no ka mea, ʻo ke Kumu Honua Mauli Ola nō ke kahua o kā mākou mau hana a haʻawina a pau. He kōkua hoʻi ke kālailai i ka pili ʻuhane i ko mākou kahukahu ʻana i nā pilina ikaika kekahi me kekahi. Ma ke kula, ua aʻo i ke kuleana e launa me nā poʻe ʻē aʻe, ma waho o ke kula, e like me, nā mākua, nā kūpuna, nā hoa aloha, a me nā hoa kaiaulu. Ua aʻo hoʻi mākou i nā loina launa kūpono ʻo ka hōʻihi me ka ʻauamo kuleana. Ola nō ia mau loina iā mākou ma ka hui ʻana me nā ʻano kānaka like ʻole.
I koʻu wā ʻōpio, ua makemake koʻu mau mākua e hānai i kekahi keiki alakaʻi. No laila, ʻo kekahi mākau e hoʻoikaika ai ʻo ka launa kanaka ʻana. Ke hoʻolauna ʻia me nā kānaka ʻē aʻe, aia iā ʻoe ke koho e hoʻomau i ka launa ʻana a e kahukahu i ia mau pilina. Ua hoʻokāinoa mai nā mākua oʻu i kekahi mau papa hana i hiki iaʻu ke aʻo i ka launa ʻana me nā poʻe ʻē aʻe. He kōkua ka hoʻonaʻauao ʻia ʻana ma ka ʻōlelo a kuanaʻike Hawaiʻi i koʻu launa ʻana me nā kānaka ʻē aʻe. Ola mau ka ʻōlelo Hawaiʻi i ke kūkākūkā ʻana, ke kōkua a kākoʻo ʻana kekahi i kekahi, a me ke aʻo aku a, aʻo mai i naʻauao kākou a pau.
Ma ka wā maʻi ahulau, ua hulihia nō ko kākou ao me nā loina launa kanaka o ke ao ākea. Ua koi ʻia kākou e launa ʻāloaloa ma ka ʻenehana. Ma kekahi ʻano, ua nōhie hou aku ka launa ʻana. Ua hiki ke launa me nā poʻe ma waho o ke kula, ma waho o koʻu kaiaulu, a ma waho aku hoʻi o ka mokupuni. Mai ia wā, ua hiki ke pili pono me kekahi mau hoa hou. Inā i aʻo ʻāloaloa ʻole, inā ʻaʻole i launa me nā hoa o ka lāhui ākea. Me he mea lā, ua hiki ke kō ka pahuhopu a hoʻomau a ʻauamo i koʻu mau kuleana ma ke ʻano he haumāna, he kaikamahine, a he lālā o ka lāhui Hawaiʻi. I kēlā kauwela aku nei, ua komo au i ka papa HAW 201 a me nā papa hou aku me ka poʻe ma ʻō a ma ʻaneʻi o ka pae ʻāina. Ua launa au me nā haumāna kaiaʻōlelo ʻē aʻe, e like me nā hoa no ke kula o Ka ʻUmeke Kāʻeo a me Kawaikini.
He ʻiʻini koʻu e kahukahu i ia mau pilina i hiki ke lōkahi me he lāhui hoʻokahi lā mai kēia mau pilina. Ma ka launa, ka pili, me ka hui ʻana kekahi me kekahi e hiki ai iā kākou ke hoʻoikaika i ka lāhui, no ka mea, “Hoʻokahi e pōʻino, pau pū i ka pōʻino” (Pukui 1983, 114:1066). He ala nō hoʻi ka launa ʻana e hoʻīli ai i ka ʻike i nā hanauna e hiki mai ana.
Me ke aloha Kamakau, mahalo.
