Hui Mālama i nā Kūpuna o Hawaiʻi Nei, Mokuna 3: I Mana i ka Hoʻonaʻauao

0
1886

Read this article in English

Unuhi ʻia e Noʻeau Peralto

Photo: Edward Halealoha Ayau

He mea nui ke kanu pono ʻana i nā kūpuna, no ka mea, ʻo ka manaʻoʻiʻo ia o ka Hawaiʻi, e lilo ana nā kūpuna i poʻe ʻaumākua no ka ʻohana inā ua mālama ʻia nā kūpuna i hala i ko lākou neʻe ʻana aku i ke ao ʻaumākua. He kuleana ka mālama ʻana i nā ʻaumākua no ka ʻohana i mea e hoʻomau ai ka pono o ka ʻohana. A no nā aliʻi hoʻi, ʻo ka mālama ʻana i ke akua a me nā ʻaumākua kekahi pōhaku kihi e hoʻopaʻa ai ke kahua o ko lākou aupuni kuapapa. ʻIke ʻia ke kuapapa o ke aupuni i ka pono a me ka pono ʻole o nā iwi kūpuna. Inā ua kuapapa nui ke aupuni, kanu pono ʻia nā iwi; inā ua hewa ka noho aupuni ʻana, huaʻi hewa ʻia nā iwi.

Photo: Mokumanamana Repatriation Team
1997 Nihoa and Mokumanamana Repatriation Team – Photo: Courtesy of Hui Mālama

Pili ka ʻōlelo a ka poʻe kūpuna, ʻo “Ola nā iwi” hoʻi, i ke kupuna i mālama pono ʻia e kona ʻohana, a pēlā pū me ka ʻohana e mālama pono ana i ko lākou poʻe kūpuna. He kia hoʻomanaʻo kēia ʻōlelo noʻeau no kākou: ola ko kākou kūpuna i ko kākou mau iwi ola, a ola ko kākou mau iwi hoʻi iā lākou. No laila, he kuleana nui ko kēia pilina ʻohana, ʻo ko kākou mālama ʻana hoʻi i nā iwi o ka poʻe kūpuna o kākou. Hilinaʻi kākou, kālele i nā kūpuna. Hilinaʻi nā kūpuna, kālele iā kākou, nā moʻo. Mālama ʻia kēia kuleana e ka ʻohana i ko lākou kanu pono ʻana i nā kūpuna me ka mālama pū. Aia nō a mālama ʻia nā iwi kūpuna, a laila ola ka ʻohana.

Eia kekahi ʻōlelo noʻeau a ka poʻe kūpuna: “Mai kaulaʻi i nā iwi i ka lā.” He ʻōlelo aʻoaʻo kēia na nā kūpuna i mea e ʻike ai kākou, mai waiho wale i nā iwi o kūpuna i ka lā, no ka mea, noho ka ʻuhane o ke kupuna i hala i ka Pō. No laila, kanu ʻia nā iwi i loko o ka ʻāina a nalowale, a i mea ia e hoʻoulu ai ka mana o ka ʻāina. Ma o kēia ʻōlelo noʻeau, maopopo leʻa iā kākou he kūpono ka mālama ʻana i nā iwi kūpuna me ka pale ʻana aku i nā hana hewa e kaulaʻi aku ai i nā iwi i ka lā. No laila, he hana hewa loa ka huaʻi ʻana a me ka lawe ʻana aku i nā iwi a lilo nā iwi i hōʻike ma ka ʻoihana huli kanaka. He kaulaʻi hewa wale kēia hana i nā iwi o ka poʻe kūpuna i ka lā.