I ka hiki ʻana mai a Kapena Kuke mā ma 1778, ua ho’olauna ʻo ia i nā Hawaiʻi i nā mea ʻē a ʻokoʻa a ka haole e like me ka hao. No ia hao, ua kālepa nā poʻe Hawaiʻi i mea kanu a i holoholona i lako no nā sela- moku. Ua waiwai ka hao i ka Hawaiʻi i ka hana kālai kiʻi, ke kālai ʻohe kāpala, kālai kuku kapa, a pēlā aku. A laila, i ka hoʻi ʻana ʻo Kapena Vanakuwa i Hawaiʻi, ua hoʻohui ʻo ia iā Kamehameha me kekahi mau “makana” – ʻo ka pipi ʻoe, ka ʻalanio one, ka pū palaʻai ʻoe a pēlā aku.
ʻO ka mālama ʻana i kēia mau “makana,” he lako no ke kālepa ʻana me nā kanaka haole holo moku a ʻaʻole no nā ʻōiwi no ka mea ua hoʻokapu ʻia e Kamehameha. Ma hope o ka hala ʻana o Kamehameha, ua huʻe ke kapu ma luna o nā “makana” maiā Vanakuwa a hoʻomaka nō ka ʻoihana hānai pipi i māhuahua mai kēlā kenekulia a i kēia kenekulia. Akā, na ia mau “makana” nō i hoʻololi i ka ʻimi ola ʻana a ka Hawaiʻi, ʻo ia hoʻi, ka ʻimi ola i ka ʻāina me ke kai, a i ka ʻimi ola i ke kālepa me ka hoʻokele waiwai no ke kālā.
I ka hoʻonui ʻana o ka poʻe haole i Hawaiʻi, ua nui aʻe ka makeʻe i meaʻai e like me ka puaʻa. Ma muli o ia makeʻe, ua kālepa ʻia nā puaʻa a kaukaʻi nā Hawaiʻi ma ka lawaiʻa no ka ʻimi ola. Eia kekahi, ua neʻe lākou mai uka a i kai. Neʻe hoʻi nā Hawaiʻi kokoke i nā awa malu a palekana no na moku haole e like me Kealakekua, Lahaina, a me Honolulu. Na nā aliʻi i alakaʻi a manakia i ka ʻoihana kālepa i kēlā manawa a ma ka hoʻohui ʻia ʻana o nā mokupuni, koe ʻo Kauaʻi me Niʻihau, e Kamehameha, na ka mōʻī i hoʻonoho- noho i ka hana hoʻokele waiwai.
Ma Lahaina, kāhi a Kauikeaouli i noho ai ma kona noho mōʻī, ua komo ʻo ia i loko o ka hana hoʻokele waiwai a ka haole, ʻo ia hoʻi ke kālepa ʻana me ke kālā. Ua kūkulu a kākoʻo ʻo ia i ka hale luina (selamoku) ma Lāhaina, ʻo Moanui kona inoa, ma ka ʻaoʻao hulina alo o nā hale mikiona me ka hale pule ma Waiola. ʻAʻole i makemake ʻia ka namunamu a ka mikiona no ka mea ʻo ka inu lama kekahi o nā mea i ʻiʻini ʻia e nā luina. Ma laila hoʻi, ua hele mai nā kupa o Lahaina e kūʻai aku i nā mea kanu mai kā lākou māla mai a me nā mea ʻai mai nā kīhāpai me nā pāumu liʻiliʻi e like me ka hua moa, nā moa, ke kao, a me nā iʻa like ʻole. Me ke kālā, ua hiki iā lākou ke kūʻai i palaoa, palena, a me ke kōpaʻa, nā mea hou i ka Hawaiʻi.
Aia kekahi hale luina ma Honolulu na Kamehameha IV i hoʻokumu. Aia nō ma ke alanui Alakea (White Road ma muli o ka punakea i hoʻopē ʻia no ke alanui) i kēia manawa ʻoiai ma Ala-nui Betela ma mua. Ua kokoke nō i nā hale kūʻai e like me nā ʻoihana kanaka ʻōiwi ma nā ala ʻololī ʻo Laulau me Pipi! Ma Honolulu hoʻi, nui nā kānaka e hana ana ma ka ʻoihana hoʻopaʻa hao, kāpili palela, kamanā, a me nā ʻoihana kākoʻo i nā moku i kipa iā Honolulu.
Ua ʻokoʻa nō ka ʻimi ola ʻana a ka Hawaiʻi mai ka wā o Kamehameha akā ua hōʻike ʻia nō ke kaukoe kamahaʻo a ka Hawaiʻi e ʻimi i ola. E ola nō, ʻeā!
