He mau manaʻo i haʻiʻōlelo ʻia no ka ʻaha hoʻihoʻi iwi kupuna ma ka Hale Hōʻikeʻike o ka Moʻolelo Kūlohelohe o Wiena ma ʻAukekulia, ma ka lā 14 o Pepeluali, M.H. 2022
Unuhi ʻia e Noeʻau Peralto
He kuleana ka hoʻihoʻi ʻana mai i nā iwi kūpuna a me nā moepū no ka poʻe ʻŌiwi o Hawaiʻi nei, no ka mea, he kuamoʻo kahiko mai ka pō mai ka mālama ʻana i ka poʻe kūpuna a me ko lākou mau iwi. Ma ke kuanaʻike o ka Hawaiʻi, he kuleana koʻikoʻi ka mālama ʻana i ka ʻohana. E kolo ana nō ke ēwe i ke ēwe. E mālama ana nō ka iwi koko i ka iwi koko ʻole. Pēlā e ola ai nā iwi.
ʻAʻole i pau ke kuleana o ka mālama ʻana i ka ʻohana ma hope o ka make ʻana o ke kanaka. Ke hoʻi nā ʻōiwi i hala i ka pō, e lilo lākou i poʻe ʻaumākua no ka ʻohana. Na nā iwi koko o ka ʻohana e mālama i nā iwi kūpuna a me kahi a lākou i kanu ʻia ihola. Na nā kūpuna iwi koko ʻole e mālama i kā lākou poʻe moʻopuna e ola nei. Ake aʻe ka poʻe kūpuna e hoʻi i ka nohona ʻohana. No laila, ke kāhea aku mākou iā lākou i ka pō e alakaʻi mai iā mākou i ke ao, e hele mai nō lākou. I ko mākou kalokalo ʻana aku i ka poʻe kūpuna i kēlā a me kēia lā e hele pū me mākou i ke ala kāpekepeke o ka nohona Hawaiʻi, ola nā kūpuna.
No nā makahiki he 32 i hala aku nei, ua noke mau ka poʻe Kanaka Hawaiʻi i ke ala ʻololī o ka hoʻihoʻi iwi kupuna mai nā hale hōʻikeʻike ma nā ʻāina ʻē mai a puni ka honua, i mea e hoʻihoʻi mai ai i ka mana i ka iwikuamoʻo o ka lāhui ʻŌiwi, a i mea hoʻi e kākoʻo aku ai i ke kūkulu ʻana i kahua hālau hou no ka Hawaiʻi, na ka Hawaiʻi. Ma kēia kuamoʻo kākou e hoʻihoʻi mai ai i ke ea o ka ʻāina a e kūʻokoʻa hou ai ko Hawaiʻi Pae ʻĀina.
Ua nani maoli ia mea he ʻoiaʻiʻo, ʻaʻole hiki ke hōʻole ʻia. ʻO kekahi mea ʻoiaʻiʻo, ʻo ia ke aloha o ka ʻohana. ʻAʻohe mea nāna e hōʻole ai ke aloha o ka ʻohana i ko ka ʻohana mālama ʻana i nā iwi o kūpuna. E like me ke ʻaʻaliʻi e kū mai nei i ka makani, ʻaʻohe mea nāna nō e kulaʻi i ke aloha o ka ʻohana. Kū mau nō ke aloha i ka pono. Ma laila nō ke kumu o ko mākou kuleana e hoʻihoʻi mai ai i nā iwi o ko mākou poʻe kūpuna. ʻO ke aloha kupuna, ke aloha ʻohana. ʻO ia ke kumu. Hōʻike ʻia maila kēia ʻano o ke aloha i kekahi moʻolelo ʻohana i haʻi ʻia maila e Kauka Kamana Beamer. Wahi āna:
“Ua haʻi ʻia ka moʻolelo o ke Kaua ma Kuamoʻo (M.H. 1819) i kēlā a me kēia hānaunau o ko mākou ʻohana. I ko koʻu kupunahine haʻi ʻana mai i ka moʻolelo, hōʻike maila ʻo ia i ke koa a me ka wiwo ʻole o ko mākou poʻe kūpuna i ko lākou paio ʻana no ka pono o ka ʻaikapu i ia wā hulihia. He moʻolelo ia no ke kaua weliweli ʻana o ko mākou poʻe kūpuna a hiki i ko lākou hanu pau loa. A he moʻolelo ia e hōʻike aku ai i ka pono a me ka manaʻolana o Manono i kona ʻī ʻana aku, “Mālama kō aloha!” ma hope o ka pepehi ʻia ʻana a make kāna kāne ʻo Kekuaokalani. He kauoha kona mau ʻōlelo no nā ʻaoʻao ʻelua o ke kaua; i loko o nā pilikia e kupu mai ana, e aloha kekahi i kekahi. He haʻawina koʻikoʻi kona mau ʻōlelo no nā hānauna i hope ona.”
He pālulu ke aloha e pale aku i nā mea ʻino e hoʻopilikia nei iā mākou ma muli o ka huaʻi hewa ʻia ʻana o nā iwi o ko mākou poʻe kūpuna. He ihe ke aloha e lilo i mea kaua no ka paio naʻauao ʻana me nā hale hōʻikeʻike i ko lākou kāohi ʻana i nā iwi kūpuna me he mea lā ua ʻona ʻia nā iwi e ka hale hōʻikeʻike. He puʻuhonua ke aloha no kākou, nā kūpuna a me nā mamo hoʻi, i kahi anuanu i ke aloha ʻole.
ʻAʻohe palena pau o ke aloha. He kānāwai paʻa mau ia no nā kānaka a puni ka honua. ʻO ke aloha ke kumu o ko Hui Iwi Kuamoʻo kuleana i ko mākou hele ʻana mai i Wiena ma ʻAukekulia nei, e kiʻi aku i ko mākou poʻe iwi kūpuna a e hoʻihoʻi mai lākou i ko mākou ʻāina kulāiwi o Hawaiʻi. Penei mākou e noke mau aku ai i ke ala ʻololī o ka hoʻihoʻi iwi kūpuna mai kēia mua aku.
No laila, e ʻoliʻoli pū kākou i ke aloha ma waena o kākou, ka poʻe Hawaiʻi a me ka poʻe ʻAukekulia hoʻi. E aloha kekahi i kekahi. E mālama kō kākou aloha.
