Unuhi ʻia e Noʻeau Peralto
Hui Mālama i nā Kāpuna o Hawaiʻi Nei, Mokuna 6: I Mana i ka Hoʻonaʻauao
Ua aʻo ʻia maila mākou i ke ʻano o ka mālama pilikia, me he mea lā, he kūpono kahi noho ma ke pākaukau no ka pilikia. E like me ke kanaka i hoʻokipa ʻia ma ka hale, ke mālama ʻia kekahi noho ma ke pākaukau nona, maopopo leʻa iā ia kahi āna e noho ai. Penei nō me ka pilikia. Ke ʻike aku kākou i ka pilikia, no kʻkou ka mana e kuhikuhi aku i kona wahi e noho ai. ʻAʻole nāna e koho. Pēlā kākou e hoʻoponopono ai i ka pilikia a e holomua aku me ka manaʻoʻiʻo a loaʻa ka lei o ka lanakila. ʻO ka mea nui ma ko mākou hoʻihoʻi ʻana mai i nā iwi kupuna, ʻo ia ke aloha. ʻO ke aloha kēia o ka ʻohana no nā kūpuna. He hōʻike maoli ka hoʻihoʻi ʻia ʻana mai o nā iwi kupuna no ko mākou aloha no ka ʻohana holoʻokoʻa. Inā he aloha koʻu no nā kūpuna oʻu, he aloha koʻu noʻu iho. He haʻawina koʻikoʻi kēia aloha no kā mākou poʻe keiki, i mea e ʻike ai nā keiki, ʻaʻole lākou e hele hoʻokahi nei ma ke ala loa. Me lākou ko lākou mau kūpuna e hele pū aku ana i nā manawa a pau. ʻO ka ʻike ʻana i nā kūpuna me kēia kekahi mea e pale aku ai i nā manaʻo ʻino a me ka naʻauʻauā, a i mea hoʻi kēia ʻike kūʻauhau e hoʻoikaika ai i ke kuamoʻo o ka ʻōiwi Hawaiʻi.
Ua aʻo ʻia maila mākou e hoʻomaka ma ke ala o ka hoʻihoʻi iwi kupuna me ke kuhi ʻana aku i ka hopena i makemake ʻia, ʻo ia hoʻi ke kanu pono ʻana i nā iwi. I ka ʻike pāpālua ʻana i ua hopena lā, hoʻopaʻa ʻia maila ia hopena i makemake ʻia i ko mākou naʻau, i mea e pale aku ai i ka hopohopo a me ke kānalua. A laila holomua mākou me ka manaʻo huikau ʻole a pae ka waʻa i ke kulāiwi. Pēlā mākou i hoʻihoʻi a kanu pono mai ai i nā iwi kupuna no nā makahiki he 30. Iā mākou e noke ana i ka ʻoihana hoʻihoʻi iwi kupuna, ua kū mākou me ka manaʻopaʻa no ka pono o nā kūpuna. E like me ka hana a nā aliʻi māhoe kaulana, ʻo Kamanawa lāua ʻo Kameʻeiamoku, haʻi aku au i nāhale hōʻikeʻike, he koho kā lākou: he maluhia a i ʻole he kaua. No mākou, like a like ka hopena ma nā koho ʻelua. Eia kekahi laʻana: I ko mākou koi ʻana aku i ka hoʻihoʻi ʻana mai i nā iwi kūpuna a me nā moepū mai ka Hale Hōʻikeʻike Natural History ma Ladana (he kaua ia no nā makahiki he 23) a me ka hale hōʻikeʻike ʻo Staatliches Museum fur Volkerkunde ma Dresden, Kelemānia (he kaua ia no nā makahiki he 26), ua nui ka hakakā, eia naʻe, ua hoʻihoʻi ʻia nō nā kūpuna i Hawaiʻi nei. ʻO ka ʻonipaʻa ka mea nui, no ka mea, ʻaʻole i hoʻokaupalena ʻia ka wā e noke ai i ke kuamoʻo a loaʻa ka lei o ka lanakila. ʻAʻole mākou e nīnau aku ai, “E hoʻihoʻi ʻia ana paha lākou?” ʻO kā mākou nīnau nō kēia, “āhea lākou e hoʻihoʻi ʻia mai ai?”
ʻOiai, he kānāwai ko kekahi mau aupuni e kākoʻo ai i ka hoʻihoʻi iwi kupuna, e like me ke kānāwai Human Tissues Act o ka M.H. 2004 ma ʻEnelani, ʻaʻohe kānāwai o ka honua e koi aku ai i nā aupuni o nā ʻāina ʻē e hoʻihoʻi mai i nā iwi kūpuna a me nā moepū i Hawaiʻi nei. ʻO ka maʻamau i ko mākou noi ʻana aku i nā hale hōʻikeʻike, kū lākou i ka pono. Na wai e ʻole i ke aloha, ke kuleana, a me ka mālama o ka ʻohana? He mau mēheuheu nō ia mai nā mākua mai a puni ka honua, a ma ia kuamoʻo pono nā kākou e hoʻihoʻi mai ai i nā iwi a me nā moepū i ko kākou kulāiwi aloha nei. Ola nā iwi.
