I nā makahiki he 30 i hala aku nei, ua hoʻomana ʻia ihola mākou i ke kono ʻana mai i ko mākou mau kūpuna i ke kāhea ʻana aku i ko lākou mau inoa ponoʻï e alakaʻi mai iā mākou. Ua aʻo ʻia maila mākou e hilinaʻi i ko mākou naʻau. Ke hala aku ka poʻe Kānaka, minamina lākou i ke ola a he ʻiʻini ko lākou e noho hou me ka ʻohana. Ua ʻike maka mākou pēlā. No laila, i ko mākou kāhea ʻana aku i nā kūpuna i ko lākou mau inoa, e noi aku iā lākou i ko lākou kōkua a i ko lākou kākoʻo ʻana mai hoʻi i ka ʻohana, ola nā iwi.
Eia kekahi, ua maʻalea mākou i ke kākoʻo ʻana i nā kānāwai pili i ka ʻāpono mua ʻana i nā koho me ka hoʻomaopopo mua a me ka hoʻoweliweli ʻole. Ua kū mākou i ka manaʻopaʻa, ʻo ka lawe wale aku me ka ʻae ʻole o ka mea nona kai lawe wale ʻia akula, he ʻaihue ia. A inā he ʻaihue ke ʻano o ka loaʻa ʻana o nā iwi kūpuna a me nā moepū iā haʻi, ʻaʻole pono ka lilo ʻana o kēlā mau mea kapu iā haʻi. He ʻaihue ka ʻaihue. Ua kūpaʻa mākou i ko mākou kuleana i hoʻoili ʻia ma luna o mākou e ka poʻe kūpuna. No mākou kēlā kuleana a no mākou hoʻi ka mana i ke kūʻē ʻana no ka hoʻihoʻi ʻana mai i nā iwi kūpuna.
Photo: Hui Mālama
ʻOiai, ʻo ka ʻaihue ʻana i nā kūpuna ka hana a nā hale hōʻikeʻike. ʻO kā mākou hana ka hoʻihoʻi ʻana iā lākou i ka ʻohana. ʻAʻohe wahi noho ma ke pākaukau o ka ʻohana no ke ʻano ʻaihue o nā hale hōʻikeʻike. ʻO kēia ʻano ʻaihue, he lālā nō ia no ke kumu ʻo ke kolonaio. He hōʻike kā mākou noke ʻana ma ke ala nihinihi o ka hoʻihoʻi kūpuna a hoʻōla ʻohana hoʻi no ko mākou ʻano. A he hōʻike hoʻi ke kū mau ʻana o nā hale hōʻikeʻike ma ka ʻaoʻao o ka hewa no ko lākou ʻano. Ua ʻikea kēia ʻano a puni ka honua.
ʻO kekahi mea nui, ua aʻo maila mākou pehea e mālama pono mākou iā mākou iho me ka pale ʻana aku i nā manaʻo ʻino e hāʻupu mai ai i loko o ke kanaka ke ʻike aku kākou i ka lilo ʻana aku o nā iwi kūpuna i ka haole. He haʻawina kaumaha loa kēia i ili ʻia ma luna o mākou ka ʻaihue ʻia ʻana o nā ilina o ko kākou poʻe kūpuna. No laila, ʻo ka pule kahiko ko mākou pale mua, a ʻo ka pale lua, ʻo ia ke kūpaʻa ʻana i ko mākou kuamoʻo ʻŌiwi. Me ia kuamoʻo nei ma ko mākou kahua, ua hiki iā mākou ke pale aku i nā mea ʻino. ʻO ka mea ʻāpiki, mai kuhi hewa mai ʻoe i ka heluhelu ʻana mai i kēia mau ʻōlelo aʻu, ua palekana makou i nā manawa a pau, i kekahi manawa, ʻaʻe ʻia nō ia pale a hōʻehaʻeha ʻia nō auaneʻi mākou. Akā, ua nani hoʻi ke aʻo ʻia ʻana pehea e huikala ai i kēia mau ʻino i mea e pale aku ai i ke kaumaha a me ka huhū a i mea e hoʻoikaika ai i ko mākou ʻauamo ʻana i ke kuleana o ka hoʻihoʻi kūpuna i ko kākou kulāiwi nei. Ola nā iwi.
