Ola ka ʻŌlelo Hawaiʻi ma ka Okeanos

0
43

Read this article in English

Na Pīkake Kuniyoshi and Kalauʻihilani Robins

I ka ʻōlelo nō ke ola, i ka ʻōlelo nō ka make: ʻO ka ʻōlelo ka waʻa e halihali ana i ka mana a me ka moʻokūʻauhau o ka poʻe Hawaiʻi. No ka Mahina ʻŌlelo Hawaiʻi, e noʻonoʻo ana māua i ke ʻano o ka hopena o ka ʻōlelo Hawaiʻi i kā māua hana me ke ʻano he mau kānaka pili moʻomeheu Hawaiʻi ma luna o ka moku noiʻi ʻo NOAA Okeanos Explorer, no ka mea, he kumu nui ka ʻōlelo i kā māua mau hoʻokō ʻana.

Aʻo aku: Ma ke ʻano he kumu (a mau kumu, a mau kumu waiwai paha), ua noke māua i ke kamaʻilio ʻōlelo Hawaiʻi ma nā hana a pau. I nā wā piko o kēlā lā me kēiā lā (nā hālāwai/nā wahi e hoʻoikaika ai i ka pilina), ua aʻo māua i nā lālā moku i ka hoʻolauna ʻōlelo Hawaiʻi ʻana, ke aloha kanaka ʻana, ka helu Hawaiʻi ʻana, a ua aʻo pū ʻia ʻelua mele/oli. He waiwai kēia, no ka mea, hiki i nā lālā moku ke hoʻohana i kēia mau mākau ʻōlelo ma Hawaiʻi nei a ma luna hoʻi o ka moku holomoana. Eia kekahi, ua aʻo aku māua i nā pō mahina, nā huaʻōlelo, a me nā ʻōlelo noʻeau/ʻōlelo pōkole. I kā māua hana a pau, ua hoʻomanawanui māua i ka ʻōlelo ʻana i ka ʻōlelo Hawaiʻi me ka hōʻoia pū i ka hoʻomaopopo o nā lālā moku i nā mea a māua i aʻo aku ai, a me ka pōʻaiapili i loko o ia mau mea. ʻAʻole māua i makemake e ʻike ʻia ka moʻomeheu a me ka ʻōlelo me he mea hoʻonaninani wale a ʻano pāpaʻu wale nō. No kā māua mau hana, ʻo ke aʻo ʻōlelo Hawaiʻi ʻana, ʻo ka mea ia i hoʻoulu aʻe ai i ka pilina ikaika ma waena o mākou, a ʻo ka mea pū ia i hoʻoikaika ai i kā mākou ʻike no ka mana o ke kai ma ke ʻano kahiko a moʻomeheu hoʻi.

Aʻo mai: Eia naʻe, ʻo ko māua mau kuleana nui ma luna o ka moku, ʻo ia he kumu, he mau haumāna nō naʻe māua. Ua hoʻoikaika nui māua i ke kamaʻilio pū me nā kānaka a pau ma luna o ka moku, a e aʻo mai e pili ana i ko lākou mau kuleana ma ka moku. Ua ulu aʻe ka manaʻo o māua i nā ʻoihana a me nā kuleana o nā mea a pau, a no laila, ua hoʻomohala māua i nā papahana unuhi i nā inoa kūlana hana o nā ʻoihana, e like me “seafarer” (mea holomoana) a me “junior officer” (luna ʻōpio), ma ka ʻōlelo Hawaiʻi. He hoʻomanaʻo mai ka hana unuhi ʻana na māua i ka ikaika a me ka mana o ka ʻōlelo Hawaiʻi, he ʻōlelo e ola mau ana, a he hiki nō ke komo i loko o nā mea pohihihi o ka ʻepekema hou, me ka mālama pū ʻana i kona ʻano kaona hohonu ponoʻī iho nō.

I ka holo ʻana o ka Mahina ʻŌlelo Hawaiʻi, e hoʻomanaʻo kākou, ʻaʻole wale nō ka ʻōlelo Hawaiʻi he ala kamaʻilio, akā he ala nohona, a ʻo ke kī nō ia e kīʻei ai kākou i ka wā i hala a me ka wā e hiki mai ana, a e hōʻoia ana i ka holo o kākou i ko kākou ao me ka ʻike a me ke kuleana. E ola ka ʻōlelo Hawaiʻi!


Pīkake Kuniyoshi is a project manager for the UH Sea Grant College Program, board member for Ka Lau o Ka Lāhui, and kamaʻāina to Waipiʻo, Oʻahu. She has a deep passion for mālama ʻāina throughout the entire pae ʻāina. Her work is grounded in interdisciplinary biocultural approaches encompassing marine biology, botany, education, and graphic design.

Kalauʻihilani Robins is a kumu at Kamehameha Schools Kapālama, specializing in ʻōlelo a moʻomeheu Hawaiʻi. Guided by a deep commitment to perpetuating ʻike kūpuna (ancestral knowledge), she develops curriculum rooted in Hawaiian culture-based education, creating opportunities for students to connect with their heritage in contemporary ways to strengthen their Hawaiian identity.