Ka Hoʻokuluma ʻAna i ka ʻŌlelo Hawai‘i

0
635

Read this article in English

ʻAno mau (adj. Normal.)

Photo: Sylvia Hussey

Aloha mai kākou,

He mānaleo koʻu makuahine.

I ka wā i kipa ai mākou i ka hale o koʻu mau kūpuna, he mea maʻamau kona walaʻau ʻana me koʻu mau kūpuna ma ka ʻōlelo Hawaiʻi – keu hoʻi ma nā wā i makemake ʻole ai lākou iaʻu e lohe a i ʻole e hoʻomaopopo.

He mea maʻamau ia no nā Hawaiʻi o ka pae makahiki he kanalima a ʻoi; ʻaʻole i aʻo ʻia ka ʻōlelo Hawaiʻi iā lākou e ko lākou mau mākua a me ko lākou mau kūpuna.

ʻAʻole hiki ke hoʻāhewa i nā kūpuna no ka ʻauʻa ʻana i ka ʻōlelo. I ka makahiki 1896, he ʻekolu makahiki ma hope iho o ka hoʻokāhuli ʻia o ke aupuni mōʻī, ua pāpā ʻia ka ʻōlelo Hawaiʻi ma nā kula.

Ma hope iho, ua hahau a hoʻopaʻi ʻia nā keiki no ka ʻōlelo Hawaiʻi ʻana. Ua aʻo kēlā hanauna, a me ka hanauna ma hope iho, i ka pili o kā lākou ʻōlelo makuahine i ka ʻāhewa a me ka ʻehaʻeha.

Ma nā makahiki 1970, he mau haneli wale nō mānaleo i koe mai. Akā, ma muli o ka paio ʻana o nā kūpuna a me nā kauleo o kekahi hanauna hou, i kēia lā he 20,000 a ʻoi mau kānaka ʻōlelo i ka ʻōlelo Hawaiʻi. Pōmaikaʻi ka heluna o nā kānaka ʻōlelo Hawaiʻi i ka laha o ka ʻōlelo ma waena o nā hanauna; ua walewaha nā kānaka ʻōiwi, mai ka pae kupuna a i ka pae keiki, ma ka ʻōlelo Hawaiʻi.

Mai kahi pae a i kahi pae o ka paeʻāina aia nā he mau papahana kula kaiapuni a kula kaiaʻōlelo pū kekahi mai ke kula kamaliʻi a i ka pae kulanui; komo nō ia poʻe ʻōlelo ma ka ʻoihana aupuni, ka ʻoihana ola kino, ka ʻoihana ola kaiaulu, a me ka ʻoihana ʻimi kālā ma ka hana ʻana, ka hoʻololi ʻana, a ma ka “hoʻokuluma ʻana.”

Ma ka hoʻolaha ʻana i kēia pukana o Ka Wai Ola ma ka ʻōlelo Hawaiʻi a me ka ʻōlelo Pelekania, he ake ko mākou e kākoʻo i ke kuluma ʻana o ka ʻōlelo Hawaiʻi a me kona hoʻōla maoli ʻia i ikaika nā ʻohana, a hoʻomau ʻia aku ko kākou moʻomeheu, a mālama ʻia nā ka ʻāina.

E ola mau ka ʻōlelo Hawaiʻi.

Sylvia M. Hussey, Ed.D.
Ka Pouhana