From Celebration to Codification (ʻŌlelo Hawaiʻi)

0
385

Read this article in English

Holo i Mua (To progress, go forward.)

Photo: Sylvia Hussey

Aloha mai kākou,

Eia nō kākou, i kēia au kūikawā o ka hoʻōla ʻōlelo Hawaiʻi, e kū nei ma waena o ʻelua kekeke koʻikoʻi.

ʻUmi makahiki aku nei, ua kūkala ka Mokuʻāina ʻo Hawaiʻi, ua hoʻolaʻa ʻia ka mahina ʻo Pepeluali, ʻo ia ka mahina ʻŌlelo Hawaiʻi. A i kēlā makahiki aku nei, ʻo ia ka makahiki mua loa o ko Nā Lāhui Huipū “Kekeke Hoʻoulu ʻŌlelo ʻŌiwi.” ʻO ka wā kūpono kēia no kākou e noʻonoʻo nui pehea e holomua ai.

Ma hope o nā makahiki 82 o ka hoʻoluhi hewa ʻana, ua hoʻihoʻi ʻia ka ʻōlelo Hawaiʻi i kona kulana kūpono, ʻo ia kahi ʻōlelo kūhelu o ke aupuni Hawaiʻi (e kaulike ana me ka ʻōlelo Haole) ma ka ʻAha Kumukānāwai Hawaiʻi o ka makahiki 1978. A ma muli hoʻi o ka noke mau ʻana o nā kānaka aloha i ka ʻōlelo Hawaiʻi, nui ka holomua ʻana i loko o nā makahiki 45 i hala no ka hoʻokuluma ʻana i ka ʻōlelo Hawaiʻi, a ua lehu a mano ka nui o nā kānaka ʻōlelo Hawaiʻi i kēia mau lā.

Akā naʻe, mau nō ke kulana o ka ʻōlelo Hawaiʻi he ʻōlelo “ʻane make loa”, ʻoiai ʻemi mai ka huina nui o nā kānaka poeko ma ka ʻōlelo Hawaiʻi ma lalo o ʻelima pakeneka (5%). Like a like ke kulana kūhelu o ka ʻōlelo Hawaiʻi me ka ʻōlelo Haole ma Hawaiʻi nei, ʻaʻole naʻe i like a like ka hoʻopuka ʻia ʻana.

I loko o kēia kekeke o nā ʻŌlelo ʻŌiwi, pono ko kākou koi ʻana i ka Mokuʻāina e haku i mau kānāwai hou e hoʻolako i nā kumu paʻa e hoʻonui aʻe i ka hoʻohana ʻia ʻana o ka ʻōlelo Hawaiʻi ma nā hana o ke aupuni a me ka ʻoihana.

Iā kākou e noke mau ana, hiki iā kākou ke lawe i kēia mau papahana i hoʻokumu ʻia e ka UN no nā ʻōlelo ʻōiwi a hoʻokohukohu i ia mau papahana no ka ʻōlelo Hawaiʻi? A pehea, hiki paha ke hoʻokumu i nā kānāwai e koi ana i ka Mokuʻāina e ʻauamo i ke kuleana no ka ʻōlelo Hawaiʻi waho aku o ka hoʻohana ʻana i ka ʻōlelo i mea hoʻowehiwehi wale nō? I koʻu manaʻo, hiki nō nā mea ʻelua.

E ola mau ka ʻōlelo Hawaiʻi.

Sylvia M. Hussey, Ed.D. | Ka Pouhana